Voormalig directeur als commissaris?

door

Het is in Suriname gebruikelijk dat een groot deel van het hoger kader en toezichthouders bij ministeries en overheidsbedrijven na een regeringswisseling van hun functie wordt ontheven, om plaats te maken voor vervangers van de juiste politieke pluimage. Deze curiositeit leidt tot het regelen van functies voor partijgenoten, of hen die de partij goed gezind zijn, zonder dat zij in alle gevallen beschikken over de voor de functie vereiste competenties. Dat leidt dikwijls tot kapitaalvernietiging en verspilling van talent. Veel Surinamers zitten met behoud van salaris thuis. Dat zou toch anders moeten. Directe politieke bemoeienis met brede managementlagen bij ministeries en overheidsbedrijven is ongewenst.
Volgens vicepresident Gregory Rusland heeft de Surinaamse regering begin oktober gesproken over de raad van commissarissen van meerdere staatsbedrijven. De heer Rudolf Elias zou zijn benoemd tot president-commissaris van Staatsolie. Dat is niet waar, want commissarissen worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Deze vergadering was gepland voor 14 oktober maar werd op het laatste moment zonder opgaaf van redenen afgelast. Waarschijnlijk bedoelde Rusland dat de heer Elias door de regering zou worden voorgedragen voor benoeming.
Een van de nieuwsmedia meldde dat de heer Elias ‘geen onbekende binnen het staatsoliebedrijf’ is. Dat eufemisme doet geen recht aan het feit dat de heer Elias vanaf 2009 werkzaam was bij Staatsolie en dat hij leidinggaf aan het bedrijf als directeur van 2014 tot en met 2021. Met zijn ervaring lijkt hij een goede kandidaat voor terugkeer als president-commissaris, maar als voormalig directeur is hij dat toch niet. Het benoemen van een voormalig directeur kan problematisch zijn omdat een voormalig directeur onvoldoende onafhankelijk is en nauwe banden heeft met het hogere kader binnen de onderneming dat veelal door of namens de voormalig directeur is benoemd. Dat kan kritisch toezicht belemmeren.
Een voormalig directeur is mogelijk loyaal aan personen die eerder onder zijn of haar leiding zijn benoemd. Dat belemmert kritisch onafhankelijk toezicht. Een voormalig directeur heeft wellicht persoonlijke of professionele belangen die niet in lijn zijn met die van de organisatie als geheel. Dat kan het nemen van objectieve beslissingen in de weg staan. Een voormalig directeur kan gewend zijn aan door hem of haar ontwikkelde werkwijzen en is minder geneigd om open te staan voor nieuwe ideeën en veranderingen. Tot slot kan een voormalig directeur als commissaris te veel macht krijgen doordat hij of zij nog steeds als ‘de directeur’ wordt gezien. Dat zou de balans van uitvoering en toezicht verstoren.
Veel codes voor goed ondernemingsbestuur in landen waar dit geregeld is, raden de aanstelling van een voormalig lid van de directie als commissaris af. Er moet ten minste een afkoelingsperiode in acht worden genomen na het terugtreden als directielid. Het is een voormalig voorzitter van de directie doorgaans niet toegestaan om later toe te treden tot de raad van commissarissen, ook niet na een afkoelingsperiode. De statuten van Staatsolie en het reglement van de raad van commissarissen gaan hier niet op in. Het reglement bevat onder ‘criteria voor leden van de raad van commissarissen’ een compacte beschrijving van de competentievereisten voor leden van de raad. Deze worden uitgewerkt in een profielschets in tabelvorm als bijlage bij het reglement.
Volgens de statuten van Staatsolie dienen commissarissen de Surinaamse nationaliteit te bezitten. Personen jonger dan dertig jaar en personen van zeventig jaar of ouder, kunnen niet worden benoemd of herbenoemd als commissaris. Een eerdere aanpassing van de statuten om de leeftijdsbegrenzing naar vijfenveertig tot zeventig jaar aan te passen, werd in 2020 gewijzigd om de aanstelling van Melissa Santokhi-Seenacherry, echtgenote van de voormalig president, en Rayan Nannan, te accommoderen. In veel landen is leeftijdsdiscriminatie wettelijk verboden en zijn leeftijdsbegrenzingen voor commissarissen afgeschaft. Bij de competentievereisten kan met ervaringsvereisten in jaren worden volstaan.
Het reglement van de raad van commissarissen vereist voor alle leden ten minste tien jaar bestuurlijke ervaring als chief executive officer of bestuurlijk management, in een bedrijf met vergelijkbare grootte en complexiteit, en voor twee leden tenminste vijf jaar ervaring in de olie- en gasindustrie. Het is moeilijk voor te stellen dat een dertigjarige voldoet aan het vereiste van ten minste tien jaar bestuurlijke ervaring in een bedrijf met vergelijkbare grootte en complexiteit. Melissa Santokhi-Seenacherry en Rayan Nannan hadden zeker niet dergelijke ervaring in een bedrijf met vergelijkbare grootte en complexiteit en in de olie- en gasindustrie. Dat geldt ook voor enkele andere personen die recent zijn voorgedragen voor benoeming. Het zijn helaas weer veelal politieke benoemingen van mensen zonder de benodigde ervaring en expertise.
Terug naar Rudolf Elias. Ik heb geen enkele reden om te twijfelen aan zijn competenties, maar hij komt op basis van de eerdergenoemde argumenten niet voor benoeming als commissaris in aanmerking. ‘Wie dan wel?’, hoor ik u zeggen. De vijver waarin gevist wordt is klein omdat de kandidaat de Surinaamse nationaliteit moet hebben. Dat is naar mijn mening een ongewenste beperking. Het is goed om een voorkeur uit te spreken voor Surinaamse kandidaten die aan de vereisten voldoen, om zo het ‘eigen’ potentieel verder te ontwikkelen. Een statutaire beperking tot kandidaten met de Surinaamse nationaliteit sluit de benoeming van mogelijk betere kandidaten met een ander paspoort onnodig uit. Er zullen heel weinig Surinaamse kandidaten zijn die voldoen aan het vereiste profiel, dus zou de functie beter ook open kunnen staan voor kandidaten met een andere nationaliteit.
Suriname vormt een tamelijk gesloten en geïsoleerde gemeenschap. Dat wordt mede veroorzaakt doordat Suriname het enige Nederlandstalige land van Zuid-Amerika is. De meeste inwoners wonen in groot-Paramaribo, waar ook de meeste economische activiteiten geconcentreerd zijn. De letterlijke en figuurlijke afstand tot de buurlanden is groot en de logistieke verbindingen laten te wensen over.  Het zou de Surinaamse ontwikkeling ten goede kunnen komen het land open te gooien en verstandige samenwerking aan te gaan met niet-Surinaamse personen en bedrijven. Natuurlijk moet gewaakt worden voor neokolonialisme en moet Suriname zelf de touwtjes in handen houden, maar onnodige beperkingen opleggen bij de inzet van capabele buitenlanders is onverstandig.
Het belangrijkste doel van de raad van commissarissen is volgens het reglement het verhogen van de aandeelhouderswaarde binnen het kader van de statuten van het bedrijf en geldende wetgeving op een zodanige manier dat de aanvaardbare normen van bestuur worden uitgebeeld. De vaardigheid om dat te bereiken is niet gerelateerd aan enige nationaliteit. Staatsolie is een van de grootste bedrijven van Suriname. Bij deelname aan de offshore olie- en gaswinning zullen de omvang en het internationale belang flink toenemen. Dan wordt het tijd om ook stoeltjes aan de vergadertafel te reserveren voor niet-Surinaamse kandidaten die aan de competentievereisten voldoen.
Hans Moison
The post Voormalig directeur als commissaris? ..