Venetiaan: Natievormer tegen de stroom in

door

Ronald Venetiaan heeft een kunstwerk van zijn leven gemaakt, als best geslaagde student aller tijden van de Algemene Middelbare School, als leraar, als dichter, als family man, echtgenoot en huisvader en als driemalig president, door karakter, creativiteit, doorzettingsvermogen, zijn verdraagzaamheid tegenover dissidenten in de partij (Ruth Wijdenbosch kan daarvan meepraten), zijn onwankelbaarheid betreffende ethische principes (Arti Jessuren en Cor Pigot hebben dat gemerkt). Hij is uitgegroeid tot een standaard voor politiek leiderschap in  Suriname, een baken voor komende generaties.
De pedagogiek van nation creation
Waar wij bij Frank Essed moeten zijn voor de politieke economie van nation building, moeten wij bij Ronald Venetiaan zijn voor de pedagogiek van nation cxreation.  Ronald Venetiaan heeft door zijn leven laten zien wat het betekent om in Suriname als individu te excelleren, als  onderwijsvernieuwer, staatsman, filosoof en dichter.  We gedenken hem vooral om zijn bijdrage aan het herstel van Suriname na de jaren van militaire diktatuur, zijn worsteling met de tarantula’s (de nieuwe bezittersklasse die opkwam door vervlechting van politiek, bedrijfsleven en drugs).  We gedenken zijn wijze beslissingen die zorgden voor de beeindiging van de binnenlandse oorlog.  Venetiaan werkte aan natievorming, meer als staatsman dan als politicus.  Het was roeien tegen de stroom in. Hij zou uiteindelijk door zijn eigen partij worden verraden.
De nalatenschap
Vanaf 1980 tot heden 2010, bijna een hele generatie lang, stond de politieke lijn van de NPS in het teken van de strijd tegen diktatuur en de politieke cultuur van het drugskapitaal. Het politieke platform voor deze strijd was het Front voor Democratie en Ontwikkeling en de samenwerking tussen de NPS en de VHP was hiervan de basis.  Venetiaan werd in 1993 gekozen tot voorzitter van de NPS.  Suriname verkeerde in een ellendige toestand.  De nationale ontwikkeling stagneerde op alle terreinen, economisch, politiek en cultureel.  Onderbreking van projecten (denk aan West Suriname, Doe Theater, Tropicasap),  en sociale ontwrichting door de Binnenlandse Oorlog en de opkomst van het drugskapitaal) waren kenmerkend voor die tijd.
Onder leiding van Ronald Venetiaan heeft de NPS,  in samenwerking met de VHP, SPA en Pertjajah Luhur, de democratie en de rechtsstaat hersteld en een pijnlijk economisch aanpassingsprogramma succesvol uitgevoerd. De economie groeide anno 2007 met meer dan 5 % per jaar. Maar er is wel een hoge prijs betaald, onder anderen door de NPS:  de achterban van het binnenland ging verloren, de NDP kreeg veel bewoners van volksbuurten achter zich.
Politieke cultuur
Ik beschouw Venetiaan als de laatste grote vertegenwoordiger van de generatie die na de Tweede Wereldoorlog streefde naar de vorming van een democratische rechtsstaat in Suriname. In Marxistische termen zou men kunnen zeggen, naar de burgerlijke transformatie van de maatschappij (van wingewest naar democratische rechtsstaat).  Je zou je kunnen afvragen, bestaat er wel een Surinaamse cultuur in dit multiculturele land?  En wat is die cultuur precies?.  Venetiaan is het levende bewijs van het bestaan van de Surinaamse cultuur, een samenstel van tradities en ideeen die fungeren als bouwplatform voor een nationale samenleving,
Venetiaan is de laatste grote vertegenwoordiger van de politieke generatie die na de Tweede Wereldoorlog gewerkt heeft aan de vestiging van een democratische rechtsstaat in Suriname, mensen gevormd in een ideologie van goed bestuur, zij het in de koloniale context,   erfgenamen van de cultuur van Paramaribo die ontstond na 1863, dragers van authentieke Surinaamse tradities en kennis omtrent multicultureel samenleven:

mannen en vrouwen die gevormd waren in de cultuur van Paramaribo met namen zoals Gerard van der Schroeff, Wim Bosch Verschuur, Leo Eliazer, Henny de Ziel, Johannes Nicolaas Helstone, Wilfred Teixeira, Hugo Pos, R.B.W.Comvalius, R.A.J.van Lier, Lou Lichtveld, Eddy Vervuurt, Max Woisky, E.R.Wessels, A.Smit,  J.C.de Miranda, J.H. Ferrier, C.R.Biswamitre, Frits Mitrasingh,  J. van Eer, H.N.Hajary, K.R.S.Coleridge, Erwin de Vries  en  vele anderen,
en mensen die opkwamen voor de culturele en materiele emancipatie van de Afrosurinamers, de Hindoestanen, Javanen, Inheemsen en Marrons, zoals: Anton de Kom, Johan Adolf Pengel, Jagernath Lachmon, Frank Essed, Henck Arron, Eddy Bruma, Ronald Venetiaan, Julius Gustaaf Arnout Koenders, Johannes S. Mungra, A.Karamat Ali, Iding Soemita, Sophie Redmond, Olton van Genderen, Jarien Gadden, Caprino Alendy,  Granman Gazon, Eugene Gessel, Coen Ooft,  Just Rens,  Jules Sedney, Pieter Polanen, Jules Chin A Foeng, Robin Ravales,  A.Lisse, Eugene Doelwijt, Rudy Kross, A.Dinmohamed, H.Shriemisier, H.Radhakishun, Jnan Adhin, Soekie Akkal, Shrinivasi en vele anderen.

Deze twee culturele stromingen kwamen in de politieke arena met elkaar in botsing, maar beide stromingen bleven binnen de context van het gedeelde geloof in de democratische rechtsstaat.    Hoe heftig politici ook tegen elkaar tekeer gingen,  ze waren het over een aantal grondbeginselen met elkaar eens: we waren bezig een democratische rechtsstaat te bouwen.
Een groot deel van de Surinaamse intelligentsia die vanaf de jaren zestig en zeventig leiding gaf aan maatschappelijke instituten werd gevormd op de AMS.  Henck Arron en Ronald Venetiaan behoorden tot de eerste groepen jonge Surinamers die de AMS bezochten.  Op de AMS werkten door de jaren heen een aantal progressieve leraren uit Nederland, die niet zelden een beslissende invloed hebben gehad op de vorming van het wereldbeeld van Surinaamse pubers die de school bezochten.  Het verhaal van hoe Robin ‘Dobru’ Ravales er toe kwam om zijn eerste gedichten te schrijven is hiervan een voorbeeld. Hij was door een Nederlandse leraar die het vak Nederlandse Taal gaf uitgedaagd een gedicht in het Sranan te schrijven..
Onafgemaakt werk
Venetiaan was van 1993 tot 2012 voorzitter van de NPS. En hij bekleedde drie keer het ambt van president.  Tijdens zijn bewind werden de ernstigste gevolgen van de militaire diktatuur teruggedrongen.  Middels een pijnlijk structureel aanpassingsprogramma werd de economie weer in goede banen geleid. Onder zijn leiding werd de binnenlandse oorlog beeindigd en de parlementaire democratie hersteld.  Hij herstelde de staatshuishouding,  zorgde voor wijzigingen van de grondwet en bood het hoofd aan crises in de gezondheidszorg.  Malaria, een ziekte die zich tijdens de binnenlandse oorlog ongecontroleerd verspreidde en meer dan 12000 slachtoffers per jaar maakte, werd teruggedrongen.  De eerste golf van HIV en AIDS werd bedwongen.
Jammer genoeg waren zijn successen niet bestand tegen de chronische ondermijning van de staat door infiltratie van criminele organisaties in de politiek.   De sociale ontwrichting van gemeenschappen in het binnenland door de vlucht van duizenden mensen naar Frans Guyana en Paramaribo heeft hij niet kunnen terugdringen.  De illegale occupatie van huizen en terreinen in en rond Paramaribo door vluchtelingen heeft geleid tot de vorming van nieuwe sloppenwijken vol mensen die niet stemmen voor parlementarie democratie, maar voor populistische diktators.
Hij slaagde er niet in de georganiseerde misdaad terug te dringen en het binnenland werd nooit meer geheel onder congrole van de overheid teguggebracht.  De vernietiging van het milieu door illegale en legale mijnbouwactiviteten in het binnenland gaat tot op de dag van vandaag door. De tarantula’s  waarvan Venetiaan zei dat ze met wortel en tak moesten worden uitgeroeid, spelen nog steeds een beslissende rol in de politiek.  De jacht op goud, hout en olie die sedert de binnenlandse oorlog geintensifeerd werd, gaat met toenemende kracht voort.  Ondertussen wordt het vraagstuk van natievomring gecompliceerd door de etnisering van de Marrons en anderen en door de instroom van duizenden mensen uit Brazilie, Venezuela, Cuba en China.
Het werk van Venetiaan werd niet voortgezet door zijn opvolgers. De issues van nation building zijn in de jaren 80 en 90 door de strijd tegen de diktatuur op de achtergrond geraakt: het was niet de tijd om te praten over taal, onderwijs, cultuur, het ging over veiligheid van lijf en leden, en economische overleving.
Het verraad
In 2012 droeg Venetiaan het voorzitterschap van de NPS over aan Gregory Rusland.  Hij had al in 2010  gezegd dat de nieuwe voorzitter een trouwe NPS-er moest zijn, een kind van Grun Dyari, met andere woorden: iemand die zich gehouden heeft aan de partijdiscipline en niet tegen de zin van de leiding heeft samengespannen met politieke vijanden van de NPS.  Hij vroeg dat er voor 2011 verkiezingen in de afdelingsbesturen moesten worden gehouden waarna de verkiezingen voor een nieuwe partijleider zouden kunnen plaatsvinden. Venetiaan gaf de voorkeur aan Ivan Fernald boven Gregory Rusland, maar kon niet voorkomen dat Rusland de verkiezingen won met 7 tegen 4 stemmen. Vanaf Rusland voorzitter werd begon hij toenadering te zoeken tot de NDP.  Hij moest daarbij veel tegenwerking overwinnen.   Hij wist zich van de meeste kritici te ontdoen en zag tenslotte de kans schoon om uit regering Santhokhi-Brunswijk te stappen, gebruik makende van de golf van ontevredenheid en etnisch ressentiment die de regering Santokhi-Brunswijk teweeg bracht. Veneteiaan heeft tijdens een openbare lezing in Grun Dyari opgeroepen om in de regering te blijven en president Santokhi te steunen.  Er werd binnen de partij geen serieuze aandacht gegeven aan de adviezen.  De partij stapte zonder verdere discussie uit de coalitie.  Die schoffering heeft Venetiaan geraakt. Hij was nadien niet meer dezelfde.  Erger werd het toen Ruslands NPS na de verkiezingen met de NDP in de coalitie ging zitten.   Venetiaan maakte bekend dat hij niet langer in de NPS kon blijven.
Het is jammer, dat hij zijn rol als voorzitter van NPS heeft verwaarloosd ten gunste van de grotere en hogere verantwoordelijkheden van het presidentschap.  Hij zorgde niet voor de interne democratisering voordat hij afzwaaide.  Door het intakt laten van het oude systeem in de partij, waarbij 11 mensen stemmen op het congres,  kon Gregory Rusland de zaak coupen.
Leven en werken van Venetiaan laten zien dat de persoonlijke morele kwaliteit van een president van grote betekenis is voor de oplossing van maatschappelijke problemen.  Tegelijkertijd leren we dat een president een politieke partij of beweging nodig heeft om zijn morele principes te verankeren.  Dat laatste ontbeerde Venetiaan.  Zijn nalatenschap werd door Ruslands NPS met voeten getreden.
Venetiaan heeft voor zijn overlijden laten weten dat hij geen staatsbegrafenis of begrafenis met staatseer wenst.  Dat is een duidelijke boodschap.  Hij wil niet dat  Jenny Simons of Gregory Rusland mooie sier komen maken op zijn laatste sociale evenement.  Venetiaan heeft gelijk om geen begrafenis met staatseer te willen met Simons en Rusland op de eerste rij. Tot het laatst onverbiddellijk principieel. Het is jammer, dat hij zijn rol als voorzitter van NPS heeft verwaarloosd ten gunste van de grotere en hogere verantwoordelijkheden van het presidentschap.  Hij zorgde niet voor de interne democratisering voordat hij afzwaaide.  Door het intakt laten van het oude systeem in de partij, waarbij 11 mensen stemmen op het congres,  kon Gregory Rusland de zaak coupen.
Persoonlijke leermomenten
Ik droeg mijn eerste boek “Srefidensi – de kunst van het goede leven in Suriname” in 2013 op aan president Venetiaan.  Ik voegde bij deze opdracht een citaat uit een boek van Raymond Chandler, de Amerikaanse schrijver van detectives : Down these mean streets a man must go who is not himself mean, who is neither tarnished nor afraid.  Dit citaat is van toepassing op de rol die Venetiaan gespeeld heeft in de Surinaamse politiek.  Natievorming vraagt om leid ers die in de eerste plaats opvoeders zijn, mensen die principes vóórleven zodat anderen ze kunnen náleven. Ronald Venetiaan staat model voor zulke leiders. Venetiaan heeft op verschillende momenten in mijn leven bijgedragen aan  mijn morele vorming.  Ik herinner me een dag in 1972 toen activisten onder leiding van Bram Behr,  op het terrein van de AMS aan de Marowijnestraat, waar Veneteiaan toen directeur was, de Nederlandse vlag wilden neerhalen. Venetiaan verhinderde dat. We wisten dat hij voor de onafhankelijkheid was, maar hij liet zien dat we respect moeten hebben voor de heersende orde.  Een ander leermoment kwam nadat ik eens in het parlement een betoog had gehouden tegen het idee van ‘eenheid in verscheidenheid’ en pleitte voor het idee van ‘verscheidenheid in eenheid’.   Ik merkte door een gebaar van de president, dat dit punt bij hem in goede aarde viel.
De volgende dag verscheen er in een dagblad een artikeltje waarin stond dat parlementariër Bakker voor eenheid in verscheidenheid was.  ‘Jammer’, merkte Venetiaan op tijdens de koffiepauze (jammer dat de journalist de essentie niet had begrepen, bedoelde hij). Dit moment was een stimulans om de gedachte verder uit te werken.  Mijn boek en de columns die ik in . begon te schrijven waren het resultaat.  De grondgedachte is: nationale eenheid is niet een eenheid die moeizaam gezocht moet worden in de verscheidenheid, maar de afgesproken eenheid waarbinnen wij vrijelijk onszelf kunnen zijn. Vrijheid begint bij orde en gehoorzaamheid van allen aan de wet.. Een les die me altijd is bijgebleven is dat het belangrijk is dat we in Suriname de “kleine” dingen goed doen.  Wat we nodig hebben in Suriname is dat de ‘kleine’ dingen goed worden gedaan: dat afsrpaken worden nageleefd, de begroting in evenwicht wordt gehouden, de vragen van parlementariërs worden beantwoord, vergaderingen worden bijgewoond,  rapporten worden bestudeerd.  De bussen moeten rijden, het afval opgehaald, de trenzen en de wegen onderhouden, scholen gebouwd, onderwijzers opgeleid. Geen megaprojecten, maar zorgen dat wat wij hebben verbeterd wordt.  Wij moeten meer aandacht hebben voor de ‘kleine dingen’ die stapje voor stapje  verbeterd kunnen worden.   Dat is geen kwestie van grote ‘historische’ daden en populistische beloften,  maar een zaak van het bouwen van brede maatschappelijke draagvlakken, beleidsoverleg,   zorgvuldige afweging van belangen, en verder van goed beheer van de middelen van de overheid.  Ja precies, zoals Venetiaan het heeft voorgedaan.
willemjanbakker95@gmail.com
The post Venetiaan: Natievormer tegen de stroom in ..