Toekomst van Suriname bediscussieerd tijdens Srefidensi Private Sector Congress 2025

In het kader van 50 jaar Srefidensi organiseerde de Vereniging Surinaams Bedrijfsleven (VSB) op 14 november 2025 het Srefidensi Private Sector Congress 2025. De bijeenkomst bracht een brede vertegenwoordiging van overheid, bedrijfsleven, academische instellingen en internationale partners samen om gezamenlijk een visie voor de toekomst vorm te geven. Het congres concentreerde zich volledig op het thema: “Building the next 50 years on a sustainable foundation”

Panel 1 – 50 jaar macro-economische evolutieOnder het moderatorschap van Karin Refos nam Spreker Gavin Ooft (Suriname Economic Oversight Board) het publiek mee in een analyse van de economische geschiedenis.

Ooft verzorgde de eerste presentatie over de structurele kwetsbaarheid van de Surinaamse economie. Hij schetste hoe Suriname historisch is verschoven van een bauxietgedreven economie naar een sterkere afhankelijkheid van goud en binnenkort olie, zonder dat een echte structurele transformatie heeft plaatsgevonden. Hierdoor blijft de economie buitengewoon gevoelig voor internationale prijsvolatiliteit en geopolitieke schokken, wat investeringen, handel en groei structureel onder druk zet. Ondanks deze perioden van natuurlijke hulpbronnenrijkdom is de arbeidsmarkt nauwelijks meegegroeid: de overheid is nog steeds de grootste werkgever, terwijl landbouw en industrie – cruciale sectoren voor werkgelegenheid – achterblijven in productiviteit en ontwikkelingspotentieel. Ooft benadrukte bovendien dat economische groei zich onvoldoende vertaald heeft in menselijke ontwikkeling: Suriname blijft in de Human Development Index achter bij landen met vergelijkbare inkomens, mede door geografische ongelijkheid in toegang tot onderwijs en zorg, en een onderwijsstelsel dat niet goed aansluit op de arbeidsmarktbehoeften. Dit leidt tot een blijvend tekort aan gekwalificeerd personeel. In zijn slotbeschouwing stelde Ooft dat Suriname moet evolueren van een grondstof-economie naar een echte waarde-economie, gebouwd op drie fundamenten: sterke en betrouwbare instituties, gerichte investeringen in human capital, en ondernemerskracht. Hiervoor is volgens hem een gezamenlijke mentaliteitsverandering nodig, waarin innovatie, technologie en publiek-private samenwerking centraal staan, zodat groei niet alleen economisch maar ook maatschappelijk wordt verzilverd.

Dit vertrekpunt diende als basis voor de paneldiscussie met: Rekha Bissumbhar (Vereniging Surinaams Bedrijfsleven), Karel Eckhorst (Internationaal Monetair Fonds), Saira Jahangir-Abdoelrahman (Centrale Bank van Suriname) en Steven Debipersad (Vereniging van Economisten in Suriname).

Jahangir-Abdoelrahman opende haar statement met de nadruk op de noodzaak voor een meerjaren ontwikkelings raamwerk. “Welke structurele factoren hebben de Surinaamse economie verzwakt of juist versterkt?” volgde VSB-voorzitter Rekha Bissumbhar de discussie door de fundamentele vraag te stellen of het Surinaamse volk, vijftig jaar na onafhankelijkheid, daadwerkelijk reden heeft tot tevredenheid. Zij opperde dat Suriname, zoals Ooft in zijn presentatie al meerdere momenten van rijkdom gekend heeft (bauxiet, goud, en straks olie), maar dat alleen rijkdom een land niet per se rijk maakt. Alleen rijkdom is onvoldoende voor duurzame groei.Bissumbhar benadrukte vijf structurele elementen die volgens haar bepalend zijn voor de koers van Suriname in de komende decennia. Ten eerste is zelfreflectie nodig: een eerlijke analyse van wat in de afgelopen vijftig jaar wél en niet is gelukt, en waarom instituties zijn uitgehold. Ten tweede heeft Suriname dringend een lange-termijnvisie nodig, inclusief meerjarenplannen die regeringen overstijgen en parlementair worden verankerd, zodat beleid niet telkens opnieuw begint bij elke wisseling van politieke kleur. Ten derde moet er fors worden geïnvesteerd in capacity development en “skilling the nation”, waarbij een capability-first mindset centraal staat: mensen met de juiste waarden, normen, vaardigheden en professionele attitude moeten worden geplaatst op posities waar zij impact kunnen maken. Ten vierde onderstreepte zij dat economische diversificatie noodzakelijk is voor duurzame groei, maar dat het huidige overheidsbeleid nog onvoldoende is ingericht om dit te faciliteren. Ten slotte riep zij op tot versterking van partnerschap en dialoog tussen overheid, private sector, vakbeweging en maatschappelijke organisaties. Een structureel tripartiet (of zelfs quadripartiet) overlegmodel kan zorgen voor breed draagvlak, betere beleidscontinuïteit en een gezamenlijk gedragen nationale ontwikkelingsagenda.

VES-voorzitter Steven Debipersad benadrukte dat er in de afgelopen jaren weinig is gedaan aan waardecreatie. “Als we geen ommekeer maken, zal het verhaal hetzelfde blijven”, zegt Debipersad. Eckhorst stelde dat er geen sprake van macro-economische ontwikkeling kan zijn als er geen institutionele hervorming plaatsvindt. Hij gaf aan dat de overgenomen instituten, waarmee er de afgelopen 50 jaar vrij weinig mee bewerkstelligd is, niet ontworpen waren om de beoogde ontwikkeling van heden tot stand te brengen. In het jaar 2000 vond er, samen met hem, een analyse plaats waarbij de wetten en vorderingen die ontwikkeling tegenhouden geïdentificeerd werden. Opmerkelijk tijdens deze analyse was dat er enorm veel extractieve instituten in plaats zijn. Hij stelde verder dat de aanwezige instituten voorheen niet ontworpen waren met de bedoeling Suriname te ontwikkelen zoals wij dat willen. De extractieve instituten waren ontworpen om waarde te exporteren, niet om Suriname als natie tot ontwikkeling te stuwen. Hij benadrukte dat dit niet uit het oog verloren mag worden. Ook mag niet vergeten worden dat deze instituten, niet de manier waarop zaken zich gemanifesteerd hebben, zorgen dat vandaag de dag onze grondstoffen in handen van buitenlanders liggen. Deze structuur is ook de reden dat kapitaal hogere waarde heeft dan arbeid, en dat Suriname nog steeds meer arbeid dan kapitaal (in al haar vormen) opbrengt. Hij stelde ten slotte dat vandaag de multinationals de plek van de planters vervullen, en dat crops ingeruild zijn voor bauxiet, goud, olie en gas. De kapitale verhouding is dus niet veranderd.Panel 2 – 50 jaar politiek bestuurlijke evolutieHet tweede panel werd ingeleid met een keynote toespraak van Dhr. Hans Lim A Po (FHR Institute for Higher Education). In zijn toespraak benadrukte hij de noodzaak van een delicate machtsbalans tussen staat en samenleving als fundament voor duurzame ontwikkeling. Hij schetste drie cruciale uitdagingen: een gedeelde overheidsvisie op lange termijn, collectief politiek leiderschap en ambitieuze afspraken met de samenleving. Deze analyse over effectieve overheidssturing vormde de perfecte basis voor het gesprek over bestuurlijke vernieuwing. Vervolgens ging het panel de dialoog aan over de mate waarin het politiek bestuurlijke klimaat zich de afgelopen vijf decennia heeft ontwikkeld. Het panel bestond uit: Andrew Baasaron (Minister EZOTI), Maurits Hassankhan (Historicus), Sharda Ganga (PROJEKTA), en Serena Essed (Advocaat).

Tijdens deze discussie kwam ook het Tripartite Overleg ter sprake, een overlegstructuur waarin overheid, bedrijfsleven en vakbeweging regelmatig met elkaar in gesprek gaan over aangelegenheden van nationaal belang. Baasaron stelde de vraag waarom civil society daarbij vaak buiten beeld blijft en pleitte ervoor hun stem structureel te betrekken, zodat het overleg zich kan ontwikkelen tot een vierpartijenmodel.

Sharda Ganga sloot hierbij aan door te benadrukken dat niet alle vraagstukken een jarenlange visie vereisen. Sommige kwesties vragen juist om directe en participatieve planning en uitvoering. Volgens haar moeten civil society, vakbeweging en bedrijfsleven de koppen bij elkaar steken. Men hoeft geen vrienden te zijn, maar wél bereid om samen te werken om zo op effectieve en constructieve wijze met de overheid in gesprek te gaan.

De ReflectieIn de reflectie van de avond schetste Gaetano Best een toekomstgericht en optimistisch beeld van Suriname. Hij benadrukt dat de toekomst van het land in eigen handen ligt en dat vooruitgang alleen mogelijk is wanneer burgers, overheid en organisaties samenwerken. Een sterk Suriname vergt sterke instellingen (“rechtspersonen”), omdat elke burger afhankelijk is van goed functionerende organisaties en bestuurssystemen.

Hij legt uit dat rechtspersonen – zoals bedrijven, overheidsorganisaties en maatschappelijke instellingen – constructies zijn die bedoeld zijn om de samenleving te dienen. Als deze instellingen slecht worden bestuurd, leidt dat tot schade voor de gehele samenleving. Goede governance is daarom essentieel, omdat het bestuurders helpt belangen af te wegen en misbruik of wanbeheer te voorkomen.

Best onderstreept dat slecht bestuur wereldwijd een probleem is en dat er systemen nodig zijn die bestuurders beschermen én verantwoordelijk houden. In Suriname moet goed bestuur actief worden opgebouwd, onderhouden en dagelijks worden uitgedragen.

Hij sluit af met de aankondiging dat het Centrum voor Goed Bestuur officieel is opgericht, in samenwerking met VSB en Projekta. Dit centrum zal zich richten op het versterken van governance, transparantie en maatschappelijke verantwoordelijkheid in Suriname.

VSB

...