Suriname, de Amazone en de wereld op weg naar COP30 in Belém

door

“Het is de eerste keer dat de wereldleiders naar het Amazonegebied zelf komen om te praten over het klimaat. Zo zien ze dat er mensen wonen in het bos, mensen die ervan leven en er hun toekomst op bouwen. Het zou veel makkelijker zijn geweest om de klimaatconferentie COP30 te houden in São Paulo of Rio de Janeiro. Maar de keuze voor Belém zegt iets: de wereld komt letterlijk naar het Amazonegebied. Het is een kans voor de wereld om dit gebied werkelijk te ontdekken.” Dit zegt de Surinamer Rudi van Els, associate professor Energy Engineering aan de Universiteit van Brasília, in gesprek met de Ware Tijd. Belém is met zijn ruim twee miljoen inwoners een middelgrote stad in Brazilië, maar volgens Van Els is de keuze voor deze locatie om de conferentie te houden, symbolisch van grote betekenis.

Tekst en beeld Edwien Bodjie

Suriname vormt met Bolivia, Brazilië, Colombia, Ecuador, Guyana, Peru en Venezuela de Amazon Cooperation Treaty Organization (Acto). Deze landen werken samen aan duurzaam beheer van het gebied, ook wel bekend als de groene long van de aarde.

“Onze rijkdom zit niet in wat onder de grond ligt, zoals goud of olie, maar in wat erboven is: onze mensen, onze bossen, onze cultuur en onze landbouw. Dat moeten we leren zien”

Voorafgaand aan de internationale klimaatconferentie vindt de Belém Climate Summit, een top van staatshoofden op 6 en 7 november plaats, waaraan ook president Jennifer Geerlings-Simons zal deelnemen. Van Els verwacht dat ze daar de kans krijgt om Suriname’s groene imago verder te versterken. “Ze heeft de afgelopen maanden internationaal veel aandacht gekregen in Washington bijvoorbeeld, toen ze Suriname positioneerde als land dat bewust kiest voor behoud van zijn bossen. Dat opent deuren.”

Hij hoopt bovendien dat het staatshoofd met haar Braziliaanse collega Luiz Inácio Lula da Silva zal kunnen praten. “Er zijn veel raakvlakken tussen Suriname en Brazilië, vooral als het gaat om de Amazone. Het zou goed zijn als we daar concrete afspraken over kunnen maken.”

Met meer dan 90 procent bosbedekking profileert Suriname zich internationaal als een zogenoemd carbon negative land. Toch kunnen bij dat beeld kanttekeningen worden geplaatst. “We hebben gelukkig geen grootschalige ontbossing voor landbouw, maar wel een serieuze bosdegradatie door ongecontroleerde goudwinning en houtkap. Dat zijn ook kwesties waarover in Belém zal worden gesproken.”

Spiegel van Brazilië

Van Els ziet duidelijke parallellen tussen Brazilië en Suriname. “Alles wat in Brazilië gebeurt, zie je een paar jaar later in Suriname: ontbossing, illegale goudwinning, bosbranden … het is alsof we dezelfde trend volgen, alleen iets later.”

Hij verwijst naar de situatie in het noorden van Brazilië, aan de grens met Venezuela, waar tienduizenden illegale goudzoekers in 2023 uit het Yanomami-inheemsen gebied werden verdreven. “Dit waren geen kleine garimpeiros. Het was een professionele bende met een logistieke infrastructuur van vliegtuigen, helikopters en internetcommunicatie. Door de vervuiling van de rivieren was daar een humanitaire crisis ontstaan. Toen de Braziliaanse regering hen uit het gebied verdreef, verspreidden ze zich naar andere landen waar de controle minder strak was. Dat heeft gevolgen tot over de grenzen heen, ook voor Suriname, waar we nu een toename zien van geweld in het binnenland.”

Volgens Van Els toont dat aan hoe belangrijk samenwerking tussen de Amazone-landen is. “We hebben zoveel gemeen, het goede en het kwade. Daarom moeten we elkaar leren kennen en samen oplossingen vinden.”

Naast de politieke dimensie ziet Van Els vooral economische en culturele kansen. Hij wijst op de manier waarop in Belém lokale producten worden omgezet in exportwaardige industrie. “Neem de açaí (podosiri), een vrucht die snel bederft. Toch heeft men hier een hele productieketen ontwikkeld: van plukken tot verwerking, verpakking en export. Daar zit veel technologie en kennis in. Daarvan kunnen wij ook leren.”

Hij vervolgt: “Als je in Belém een ijsje eet, herken je smaken uit het Surinaamse bos: noten en vruchten. Alleen gebruikt Suriname ze nauwelijks of blijft het kleinschalig. In Belém heeft men van lokale bosbijproducten een industrie gemaakt. Dat is ook duurzaamheid: waarde creëren uit wat je bos biedt, zonder het te vernietigen.”

Volgens hem ligt daar de kern van Suriname’s toekomst in het Amazonegebied: “Onze rijkdom zit niet in wat onder de grond ligt, zoals goud of olie, maar in wat erboven is: onze mensen, onze bossen, onze cultuur en onze landbouw. Dat moeten we leren zien.”

Niet alleen natuur

Van Els legt uit dat het binnen Acto regel is dat besluiten unaniem worden genomen. “Tijdens de vorige bijeenkomst van staatshoofden van de Acto-landen, drie jaar geleden, eveneens in Belém, stelde Brazilië voor om te komen tot nul ontbossing in 2030. Verschillende landen steunden dat, maar Suriname, Guyana en Bolivia niet. Terwijl nul ontbossing eigenlijk perfect bij ons land zou passen”, stelt Van Els.

De wetenschapper, die sinds 1984 in Brazilië woont, kent de regio als geen ander. Hij doet onderzoek naar hernieuwbare energie en duurzame ontwikkeling in het Amazonegebied en reist regelmatig naar Belém en Macapá. “Het Amazonegebied is niet alleen natuur. Het is een levend gebied, bewoond door miljoenen mensen met hun eigen economie, cultuur en geschiedenis. Dat wordt vaak vergeten in het wereldwijde klimaatdebat”, vindt hij.

Van Els zelf reist deze week naar Macapá, de hoofdstad van de grensstaat Amapá, waar hij Surinaamse deelnemers aan COP30 zal ontvangen. “Er komen zo’n dertig tot veertig mensen uit Suriname: wetenschappers, milieuorganisaties, vertegenwoordigers van inheemse en tribale volken. Een deel van hen reist via Frans-Guyana en gaat dan vanuit Macapá met de boot naar Belém.”

“Er zijn veel raakvlakken tussen Suriname en Brazilië, vooral als het gaat om de Amazone”

Hij helpt bij de logistiek, maar vooral bij de verbinding tussen Suriname en Brazilië. “We willen laten zien dat Suriname deel is van dit grotere geheel, van de Amazone zelf. COP30 is niet alleen een conferentie voor politici, maar ook een moment om te tonen dat er een levende gemeenschap is in het Amazonegebied. Als de mensen niet profiteren van het behoud van het gebied, dan houdt dat behoud ook geen stand.”

Voor Suriname noemt hij de conferentie “een kans om het land aan de wereld te presenteren als Amazoneland met zijn culturele diversiteit”. “En te laten zien hoe wij in harmonie met onze natuur kunnen leven.”

Een lucht van de stad Belém do Para waar COP30 deze maand wordt gehouden.