Sterke eerstelijnszorg essentieel voor veerkracht in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied

door

WASHINGTON D.C. – Een baanbrekend rapport van de World Bank–Pan American Health Organization (PAHO) Lancet Regional Health Americas Commission waarschuwt dat het niet opbouwen van veerkracht binnen de eerstelijnszorg (primary health care, PHC) in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied kan leiden tot aanzienlijke, vermijdbare verliezen, zowel in mensenlevens als in economische ontwikkeling op de lange termijn.Presentatie van het rapportHet rapport, No Time to Wait: Resilience as the Cornerstone of Primary Health Care in Latin America and the Caribbean, werd deze week gepresenteerd in de marge van de 62ste Directing Council van Paho in Washington D.C., in aanwezigheid van ministers van Volksgezondheid en hooggeplaatste afgevaardigden uit de regio. Het document schetst schrijnende scenario’s: als een gezondheidscrisis – zoals een pandemie of natuurramp – de eerstelijnszorg met 25 tot 50 procent zou verminderen gedurende één tot vijf jaar, zou de regio geconfronteerd kunnen worden met tot 165.000 vermijdbare doden en economische verliezen van 7 tot 37 miljard US-dollar. Daarbij zouden maximaal 11.300 moedersterfgevallen, 10.000 kindersterfgevallen en meer dan 149.000 sterfgevallen door niet-overdraagbare ziekten kunnen optreden, naast tot 14 miljoen ongeplande zwangerschappen.Het belang van veerkracht“Er is geen afweging tussen het opbouwen van sterke eerstelijnszorg en het ontwikkelen van veerkracht – ze gaan hand in hand,” aldus Jarbas Barbosa, directeur van Paho. “Zonder veerkrachtige PHC zullen de volgende crises opnieuw de armste en meest gemarginaliseerde gemeenschappen het hardst treffen. Met veerkracht kunnen essentiële diensten – preventie, behandeling en zorg – voor, tijdens en na schokken blijven functioneren. Veerkracht is geen luxe; het is de basis voor gezondheid, sociale stabiliteit en economische groei.”Het rapport omschrijft veerkracht als het vermogen van gezondheidssystemen om essentiële diensten op een rechtvaardige manier te handhaven voor, tijdens en na schokken, zoals pandemieën, orkanen, hittegolven, overstromingen en door vectoren overgedragen uitbraken. Centraal hierin staat sterke, lokaal verankerde eerstelijnszorg die iedereen kan bereiken, vooral de meest kwetsbaren.Wake-up call voor de regioDe COVID-19-pandemie maakte de kwetsbaarheden in de regio pijnlijk duidelijk. Hoewel Latijns-Amerika en het Caribisch gebied slechts 8,5 procent van de wereldbevolking vertegenwoordigen, registreerde de regio 30 procent van alle COVID-19-sterfgevallen. Essentiële diensten zoals moeder- en kindzorg, vaccinaties voor kinderen en behandeling van chronische ziekten namen met wel 50 procent af, met tekorten die in sommige landen twee jaar of langer aanhielden. Tegelijkertijd is de regio een van de meest rampgevoelige ter wereld, met een toenemend aantal orkanen, overstromingen en door vectoren overgedragen uitbraken, terwijl de gezondheidssystemen nog steeds sterk ziekenhuisgericht, gefragmenteerd en ondergefinancierd zijn op het gebied van eerstelijnszorg.Volgens Jaime Saavedra, directeur Human Development voor Latijns-Amerika en het Caribisch gebied bij de Wereldbank, is het versterken van eerstelijnszorg een van de grootste gezondheidsuitdagingen van de regio. Het rapport van de Commissie biedt een routekaart voor veerkrachtige eerstelijnszorg, maar de grootste uitdaging is politiek en organisatorisch: overheden moeten PHC centraal stellen in hun agenda, er dringend en op grote schaal in investeren en universele dekking garanderen, zodat het beschermen van levens en economieën geen optie is, maar een prioriteit.AanbevelingenDe Commissie roept overheden en andere belanghebbenden op om veerkracht binnen de eerstelijnszorg op te bouwen door eerlijke en uitgebreide zorgmodellen te ontwikkelen, zodat elke gemeenschap toegang heeft tot cultureel sensitieve, multidisciplinaire teams die essentiële diensten voor, tijdens en na crises kunnen blijven leveren. Essentiële volksgezondheidsfuncties zoals surveillantie, vaccinatie en gezondheidsbevordering moeten volledig worden geïntegreerd binnen de eerstelijnszorg. Gemeenschappen moeten actief betrokken worden bij besluitvorming, culturele diversiteit moet worden gerespecteerd en vertrouwen opgebouwd door transparantie en duidelijke communicatie. Samenwerking over sectoren heen is cruciaal, omdat gezondheid afhankelijk is van onderwijs, huisvesting, klimaatveerkracht en sociale bescherming, inclusief publiek-private partnerschappen. Tegelijkertijd is duurzame financiering nodig, met prioriteit voor publieke investeringen in PHC en mechanismen om snel middelen te mobiliseren in noodsituaties.De bevindingen van het rapport vormen een oproep tot actie voor gezondheidsleiders om veerkrachtige eerstelijnszorg een politieke en economische prioriteit te maken. Door gezondheidssystemen opnieuw te verankeren in sterke PHC kunnen overheden financieringshiaten dichten, governance versterken, investeren in goed opgeleide en digitaal ondersteunde zorgprofessionals en hervormingen doorvoeren die kwaliteit, gelijkheid en patiëntgerichte zorg bevorderen.CommissieDe World Bank–PAHO Lancet Regional Health Americas Commission on Primary Health Care and Resilience brengt toonaangevende onderzoekers, beleidsmakers en praktijkdeskundigen uit Latijns-Amerika en het Caribisch gebied samen, naast wereldwijde gezondheidsexperts. Op basis van deskundige reviews, landencasusstudies, regionale enquêtes en uitgebreide consultaties identificeert de Commissie strategieën om veerkracht in de volksgezondheid te versterken en benadrukt zij de ernstige gevolgen van passiviteit. Dit is de eerste Lancet-commissie die specifiek gewijd is aan veerkracht in eerstelijnszorg in de Amerika’s, voortbouwend op decennia van inzet voor universele gezondheid in de regio.