Srefidensi-muziek in historisch perspectief

door

Tekst Roy Khemradj

De viering van de Surinaamse onafhankelijkheidsdag op 25 november, gaat in Paramaribo altijd gepaard met de vertoning van de film Wan Pipel van Pim de la Parra (1940-2024) op meerdere televisiekanalen. Op de radio wordt traditioneel de hele dag Srefidensi-muziek gedraaid. In dit artikel duik ik in de geschiedenis van onze Srefidensi-muziek. Ik wil eerst nog even stil staan bij Wan Pipel, want veel mensen denken dat net als de Republiek Suriname dit jaar, ook deze film 50 jaar bestaat. Helaas. Wan Pipel ging in Suriname op 14 juli 1976 in theater Star in première, dus pas volgend jaar viert de film het gouden jubileum. Ook het herdenken waard.

Vier jaar geleden nam ik het initiatief om Masra Pim, zoals ik hem altijd noemde, voor te dragen voor een Surinaamse staatsonderscheiding ter gelegenheid van het 45-jarig bestaan van zijn film. Ik was verbaasd dat in al die jaren niemand de moeite had genomen om regisseur Pim de la Parra eindelijk de grani van de Republiek Suriname te geven voor zijn bijdrage met deze iconische film aan natievorming en aan onze Surinaamse culturele identiteit.

“Vaak wordt vergeten dat ook bijvoorbeeld veel Creolen en Javanen geen vertrouwen hadden in de toekomst van het onafhankelijk te worden Suriname en de oceaan overstaken”

Toen ik hem mailde dat ik een decoratie-aanvraag had ingediend was zijn reactie dat hij daar niet wakker van lag. Hij schreef in zijn mail: “Zoiets zal pas mogelijk zijn wanneer Suriname vele fases verder is in zijn bewustwordingsproces van natievorming. Ik schat dat het wel tot 2260 of zelf 2340 zou kunnen duren … dat meen ik serieus! Jammer dat ‘de politiek’nog niet of niet meer door heeft dat ze uit de film een vitale boodschap kan halen over de Surinaamse identiteit”, aldus De la Parra. Hij kreeg die grani aan de vooravond van Srefidensi 2021 en werd benoemd tot Officier in de Ere Orde van de Palm. Zeer ondergewaardeerd vond ik – een Commandeurschap was passender geweest voor zijn statuur. Maar ik zag op latere ’s zijn decoratie op zijn jasje. Hij was er dus toch trots op.

Srefidensi-muziek: Adjosi

Nu de Srefidensi-muziek. De aankondiging van premier Henck Arron in zijn regeringsverklaring van februari 1974, dat Suriname niet later dan ultimo 1975 onafhankelijk zou worden, leidde al gauw tot een massale uitstroom van vooral Hindostanen naar Nederland. Vaak wordt vergeten dat ook bijvoorbeeld veel Creolen en Javanen geen vertrouwen hadden in de toekomst van het onafhankelijk te worden Suriname en de oceaan overstaken. De volksverhuizing naar het ‘land van melk en honing’ werd daarnaast ook aangewakkerd door aanhoudende politieke spanningen tussen Hindostanen, die in de oppositie in het parlement zaten en de Creolen aan het roer van staat met de NPK-regering onder leiding van Arron.

Bij de massale verhuizing naar Nederland aan de vooravond van Srefidensi, kwam het verdriet om de hoek kijken van families die afscheid van elkaar moesten nemen. Het vertrek naar Nederland werd ook op de radio bekend gemaakt, vergezeld van Adjosi (…na wan wortu di tranga fu taki) van Max Nijman die vanaf 1968 al in Nederland woonde. Hij zag op de Nederlandse televisie de beelden van de tranen die vloeiden op de internationale luchthaven Zanderij, met op de achtergrond de blauwe KLM-Jumbo die klaar stond om de oceaan over te steken. Deze beelden inspireerden hem tot Adjosi, dat eigenlijk ook gecategoriseerd kan worden onder Srefidensi-muziek. In de loop der jaren is Adjosi echter meer geworden een uitvaartlied bij begrafenis of crematie.

Variëteit

In Nederland werd de aangekondigde onafhankelijkheid door de regering-Arron door voornamelijk progressieve Creoolse Surinamers in Amsterdam en in enkele andere grote steden waar Surinamers studeerden, met groot enthousiasme ontvangen, vooral in de literaire, (beeldende)kunst en muzieksector. Dit enthousiasme leidde tot een flink aantal fraaie composities, uitgevoerd door artiesten als Lieve Hugo, Max Nijman, Oscar Harris, Mighty Botai en Annemarie Hunsel.

Een absolute topper aan de vooravond van onze Srefidensi was Oen egi Pasi van Oscar Harris en The Twinkle Stars op muziek gearrangeerd door trompettist Stan Lokhin. Het is niet algemeen bekend dat de grote Surinaamse dichter Corly Verlooghen, pseudoniem van Rudi Bedacht, de tekst van dit prachtige vaderlandslievende lied heeft geschreven.

Inspirerende, creatieve teksten om het nieuwe Suriname ‘aan te kleden’ vind  je ook in de nummers van onder meer Sonora Paramarera – Kondre nomroe wan en Djie den Sranangman; Freedom e kon en vooral Ai Sranan van Max Nijman; 25 november van Lieve Hugo en in de nummers Libi Sondro Sorgoe en Makandra van Alberto Gemerts.

Naast de veel gedraaide Srefidensie-nummers van Sonora Paramarera, uitgebracht op drie verschillende LP’s, was er ook Sranang gron tron gowtoe noja van de Vrolijke Surinaamse Jeugd, met als leadzanger Marlène Waal. Dit lied werd voor het eerst in 1968 opgenomen tijdens een tournee van de Surinaamse Vrolijke Jeugd door Nederland en bezingt de rijkdom en diversiteit van Suriname als land onder de Nederlandse vlag. René Waal, de oprichter van de muziekgroep, moet een stonfutu NPS’er zijn geweest, want vooral in de jaren waarin Johan Pengel minister-president was, stond de Vrolijke Surinaamse Jeugd altijd op het podium, tijdens grote NPS-massameetings.

In 1972 verhuisde de familie Waal naar Nederland en werd de Surinaamse Vrolijke Jeugd in Amsterdam voortgezet. Op 14 oktober 1975 verscheen de LP: Awansie Fa “Wie lobie wie swietie Sranang ” (letterlijk zo geschreven) en aan de vooravond van Srefidensi werd de tekst van Sranang Gron tron gowtoe noja aangepast. Voor Den Uyl, Arron en zelfs voor Lachmon werd nu de loftrompet geblazen in deze Srefidensi-uitvoering… alamala dé na ini … iedereen is er deel van.

Wie gaat weg en wie blijft hier

Minder bekend was Mi Kondré van Ewald Kuils. Of: Oh Lord bless our Suriname van de vierkoppige damesformatie Faith en Srefidensi Doro van Cabaret Revo, een singletje dat uit Breda kwam. Heel apart was het nummer Wie gaat weg en wie blijft hier van Hans Breeveld. Apart, want de tekst gaat over Surinamers in Nederland aan wie de vraag wordt gesteld of ze teruggaan naar Suriname om hun land te helpen opbouwen. Dit was, zoals Breeveld zingt, ‘de vraag van de kruidenier’ op de hoek. Op de radio in Suriname wordt dit nummer nauwelijks gedraaid rond 25 november omdat het geënt is op de Nederlandse situatie.

Op 30 maart 1975, eerste Paasdag, vond in het Rotterdamse concertgebouw de Doelen, de eerste Surinaamse culturele manifestatie plaats in verband met de op handen zijnde onafhankelijkheid. Zowel Hans Breeveld, Marlène Waal als Oscar Harris stond op het podium om hun Srefidensi-nummer te zingen in aanwezigheid van premier Arron. Hij verbleef in Nederland met een regeringsdelegatie voor besprekingen met premier Joop Den Uyl.

De manifestatie werd door ruim duizend Surinamers bezocht. Vijftig jaar later is Rotterdam wederom de stad waar de eerste Srefidensi-jubileumviering in Nederland plaatsvindt met een uniek concert op 22 november 2025 in hetzelfde Concertgebouw de Doelen en nu in aanwezigheid van de burgemeester van Rotterdam, Carola Schouten.

“Een absolute topper aan de vooravond van onze Srefidensi was Oen egi Pasi van Oscar Harris en The Twinkle Stars op muziek gearrangeerd door trompettist Stan Lokhin”

Composities in suriname

Het beeld dat veel Hindostanen op weg naar 25 november 1975 het land verlieten is onuitwisbaar. Maar er waren ook nationalistische en progressieve Hindostanen, bijvoorbeeld verenigd in Sores, de Sociëteit Republiek Suriname, die op bijeenkomsten veel discussieerde over de organisatie en inrichting van het nieuwe Suriname. Symbolisch voor het Hindostaans nationalisme is het lied van Hendrik Chedi, If WW no ben de, ay brada sang ede yu bo gwe. Zijn compositie beschouw ik als de van eigen Surinaamse bodem afkomstige (tegen)reactie op Hans Breevelds Wie gaat weg, wie blijft hier.

In mei 1975 verscheen Djai Djai Sarnaam van de formatie Opo, een compositie die daarna vele uitvoeringen kreeg, onder meer van Kries Ramkhelawan. De originele melodie is van een oud Indiaas lied (Bande Mataram) en de tekst is van Robby Oeditram en Robby Morroy. Een herkenbare stem in de originele uitvoering van Opo, waarbij in het Sarnámi en in het Sranan wordt gezongen, is van Shirley Sang A Jang-Sital, echtgenote van Antoon Sang A Jang. Hij en zijn broer Peter maakten deel uit van de begeleidingsformatie, die opviel door een unieke klank van de keyboard en verder bestond uit: Joyce Rahman en Linda de Rooy, beiden zang; Robby Morroy, gitaar/zang; Henk Mac Donald, keyboards/zang; Peter Sang A Jang op drums en percussie en Antoon op bass. Ook in de geest van Srefidensi paste Shirley’s later verschenen nummer Surinaam ke good me dat helaas snel in de vergetelheid raakte.

Een absolute topper ook in de geest van Srefidensi kwam een paar jaar later. In 1979 werd het lied Oeng egi denki uitgebracht, een duet van Eddy Assan en Silvy Singoredjo. De single werd bekroond met een gouden plaat en is volgens Henk van Vliet, kenner van de Surinaamse showbusiness, de meest verkochte single (ruim 30000 exemplaren) aller tijden in Suriname geweest. Een jaar na de verschijning van deze gouden single, markeerde de staatsgreep van februari 1980 een nieuwe tijd in Suriname, ook op muziekgebied.

Uitgerekend op onafhankelijkheidsdag 25 november 1982 ging in Paramaribo het Suripop festival van start, een initiatief van onder meer Juan Navia, radioman Werner Duttenhofer, Ruben del Prado en vele anderen. Dit tweejaarlijkse festival onder supervisie van de Stichting ter Bevordering van Kunst en Kultuur in Suriname heeft vele composities voortgebracht waarin de liefde voor land en volk en ook de natuur van Suriname worden bezongen. De succesnummers van Suripop hebben ook in Nederland een grote bijdrage geleverd aan de Surinaamse identiteit – iedereen kan minstens vijf nummers noemen en of zingen die in het geheugen gegrift zijn. Mijn top drie: Sisa sa we tai (Dennis Sewberath Misser); If a Kan (Powl Ameraali) en Baka twarfu yari (Patricia van Daal).

Tenslotte: als het om de nationale dag van Suriname gaat dan klinkt naar mijn smaak veel te weinig het Mi kondre tru, mi lobi yu op de radio. Bijna niemand kent de hele tekst uit het hoofd – de eigenlijke titel is Da lobi fu wi kondre. Ook broodnodig om vaderlandsliefde te onderhouden. Eigenlijk zou het mooi zijn dat een andere Surinaamse radiotraditie in een nieuw jasje wordt gestoken. Bij het krieken van de dag begint elke radio-uitzending met het Opo! Kondreman. Ik vind dat deze opening aansluitend voorgezet moet worden met het Mi kondre Tru. Ik wens u een fijne en bezinningsvolle viering van de 50-ste verjaardag van de Republiek Suriname.