SOS: Srefidensi Opo Sranan

“In 2025 viert Suriname zijn vijftigste staatkundige onafhankelijkheid! SOS – ‘Srefidensi Opo Sranan’ – begint op weg naar 2075 een zoektocht naar nieuwe ontwikkelingspaden: alternatieven voor de mijnbouw als historische pijler van Suriname.

Tekst Jack Menke

SOS -1: Trefossa, Srefidensi en dekolonisatie

Trefossa (Henny de Ziel) – intellectueel, dichter en onderwijzer – herschreef het Surinaamse volkslied vanuit een ‘diversiteit in eenheid’-gedachte. In latere levensjaren leerde hij Europa kennen, waaruit wij lessen kunnen trekken: de koloniale kijk tegenover de Surinaamse visie op cultuur.

Het viel Trefossa op dat veel toeristen in Europa (ook Surinaamse!) begeesterd raken bij het zien van de Eiffeltoren in Parijs. Tegenover de bewondering voor Europees erfgoed staat de ontbrekende vorming over Surinames harmonische culturele diversiteit en de schat aan materieel en immaterieel erfgoed.

Anders dan Surinamers met een koloniale mindset beschreef Trefossa vanuit een dekolonisatiebril diverse populaire Europese toeristische bezienswaardigheden. Zo schreef hij in het gedicht ‘Mi go – m’e kon’ (1946) over de Eiffeltoren in Parijs:

Eifeltoren hey pasa,

m’a ‘n a yorka, a ‘n a yorka.

Trefossa bedoelt hiermee dat de Eiffeltoren wel indrukwekkend hoog is, maar dood is en niets menselijks in zich heeft, omdat het geen yorka heeft. Als de Eiffeltoren nu staat voor de Europese cultuur, dan wijst Trefossa die cultuur duidelijk af.

Culturele ontwaking

In de sporen van Trefossa bouwde de Surinaamse samenleving na de Tweede Wereldoorlog haar cultureel erfgoed uit. Culturele etniciteit is verbonden met cultuuruitingen, zoals literatuur, theater, eetgewoonten, religieuze en taaldiversiteit.

Aan de vooravond van de onafhankelijkheid was er een bloeiperiode van het Surinaamse cultureel potentieel: onder meer de beeldende kunst (met artiesten als Jozef Klas en Soeki Irodikromo), dichters (Dobru en Shrinivasi), theatermakers (DOE Theater met Thea Doelwijt en Henk Tjon) en muziekartiesten (Alakondre, grondleggers Henk Tjon en Wilgo Baarn).

Culturele etniciteit

Echter, de balans in onze onafhankelijke republiek sloeg om van culturele naar politieke etniciteit. Terwijl culturele etniciteit is verbonden met het uitbeelden en verdiepen van culturele diversiteit, bedient politieke etniciteit zich van het politiek verkavelen en toewijzen van onder meer mijnbouwconcessies, ministeries, politieke functies en baantjes aan coalitiepartijen: etniciteit wordt door de elites politiek vertaald in de verdeling van inkomsten en privileges, met de nodige concurrentie en conflicten.

Culturele en politieke etniciteit houden elkaar soms in evenwicht. Maar de balans kan ook omslaan, wat zich in Suriname voltrok als een ‘stille machtsgreep’, waarbij culturele etniciteit ondergeschikt werd aan politieke etniciteit.

Politieke etniciteit

De “coup” van culturele etniciteit door politieke partijen met grote kapitaalsbelangen begon met hun geschreven dankbetuigingen voor de diverse etnisch gebonden nationale feestdagen. Dit nam gaandeweg tegenstrijdige vormen aan: enerzijds worden nationale feestdagen gebruikt voor lippendienst aan de bromkidyari, anderzijds wordt langs etnische lijnen politiek gemobiliseerd voor eenheid onder de eigen etnische achterban.

Tegelijkertijd wordt de werkelijkheid van zichzelf verrijkende elites onder het tapijt geschoven, wanneer dwars door etnische- en partijscheidslijnen politieke elites als coalitiegenoten macht en rijkdom delen. Regeringscoalities verkavelden onze staat in etnische ministeries en andere instituten vaker voor eigen belang, ten koste van culturele verdieping en natuurbehoud.

De weg vooruit

Anno 2025 richten de ogen van kortzichtige Surinaamse elites zich op offshore olie. Onder dezelfde ogen wordt de door diversiteit omhulde natuur en cultuur zienderogen vervuild of voor kortetermijnbelangen vernietigd. Hiertegenover plaatsen wij een nieuwe zoektocht gericht op alternatieven voor de mijnbouw als historische pijler van de Surinaamse economie.

Met cultuur als hoeksteen vraagt dit om een nieuw ontwikkelingsperspectief 2025-2075 voor bewustwording, training en drastische hervorming van het onderwijssysteem en planinstellingen. Vertrekpunt voor een integraal ontwikkelingsplan vormt de doordachte omarming van ‘natuur en cultuur als diversiteit in eenheid’.

Enerzijds zullen binnen de ontwikkelingspoot ‘Natuur’ traditionele extractieve sectoren worden getransformeerd naar duurzame landbouw en agroforestry, met ruimte voor nieuwe duurzame takken, zoals eco- en erfgoedtoerisme.

Anderzijds zal de ontwikkelingspoot ‘Cultuur’, vanuit een doordachte omarming van ‘diversiteit in eenheid’ – met herschreven geschiedenis, kunst, literatuur en onderwijs – worden ingezet voor interculturele ontwikkeling. Willen wij Suriname op een duurzaam ontwikkelingsspoor brengen, dan moeten wij cultuur verheffen van stiefkind tot hoeksteen van ontwikkeling en als antwoord op uitdagingen van de natuur, gericht op vernieuwing, participatie en samenwerking.

...