Rekenkamer constateert puinhoop bij gronduitgifte in 2023

door

De Rekenkamer van Suriname heeft opnieuw grote tekortkomingen vastgesteld bij de uitgifte van domeingronden door het ministerie van Grondbeleid en Bosbeheer (GBB). Een onderzoek naar de rechtmatigheid van de toewijzing van gronden in 2023 laat zien dat veel procedures nog steeds niet volgens de wettelijke voorschriften verlopen, ondanks eerdere waarschuwingen van de Rekenkamer in 2018. De conclusie komt erop neer dat alle gronduitgifte in 2023 onrechtmatig is en de administratie over dit vraagstuk een grote puinhoop is.

Tekst Ivan Cairo

Beeld Wouter Gerbscheid

Het onderzoek, uitgevoerd tussen april en oktober 2024, richtte zich op domeingronden bestemd voor bebouwing en bewoning, landbouw en tuinbouw. De Rekenkamer baseerde haar bevindingen onder meer op dossiercontroles en interviews met betrokken medewerkers van het ministerie.

“Helaas, met het uitbrengen van dit rapport kan de publieke perceptie van rechtsongelijkheid bij de toewijzing van domeingronden, de onduidelijkheid en de speculaties niet worden weggenomen”

Binnen de samenleving leeft al lange tijd het gevoel dat de toewijzing van domeingronden niet altijd eerlijk verloopt. Veel burgers ervaren het proces van grondtoewijzing via grondhuur als ondoorzichtig, wat leidt tot speculaties dat niet iedereen gelijke kansen krijgt. “Dit onderzoek heeft het karakter van een follow-up van het onderzoek uit 2018, waarin reeds onrechtmatigheden aan het licht kwamen”, aldus de Rekenkamer. Het jongste onderzoek diende als meetmoment om vast te stellen of de eerder gesignaleerde tekortkomingen in de afgelopen vijf jaar zijn opgelost.

Gebreken in interne beheersing

Uit het onderzoek blijkt dat de interne beheersing bij de toewijzing van domeingronden opnieuw ernstig tekortschiet. Zo worden vrij-domeinen niet openbaar gemaakt en worden nieuwe grondaanvragen niet gepubliceerd in het officiële Advertentieblad van de Republiek Suriname, terwijl de Anticorruptiewet juist voorschrijft dat toewijzingen van belanghebbenden publiekelijk moeten worden bekendgemaakt. De Rekenkamer constateerde dat ook de publicatie via sociale media, zoals Facebook, niet volledig conform de wet plaatsvindt.

Daarnaast zijn de dossiers van grondaanvragen vaak incompleet. Documenten die nodig zijn voor de correcte afhandeling ontbreken regelmatig en er wordt geen nauwkeurige administratie bijgehouden van al opgemaakte documenten. Dit heeft ertoe geleid dat sommige grondbeschikkingen meerdere registratienummers hebben, terwijl ze bij dezelfde toewijzing horen. Ook kan het ministerie hierdoor niet garanderen dat natuurlijke of rechtspersonen niet meer dan één toewijzing voor bebouwing en bewoning krijgen.

Andere tekortkomingen betreffen het ontbreken van geschreven werkprocessen en interne instructies, vooral voor grondaanvragen groter dan tien hectare. Er is geen adequate archivering van afgehandelde gronddocumenten, waardoor het ministerie het overzicht verliest over eerdere toewijzingen.

Niet-rechtmatige uitgifte bevestigd

Binnen de Balie-afdeling van de Dienst der Domeinen (DDD) wordt wel gewerkt met het Grondregistratie en Informatiesysteem (GRIS), waartoe zes medewerkers toegang hebben. Ook het secretariaat van het diensthoofd van de Dienst Grondinspectie (GI) beschikt over digitale opslag, met toegang voor drie medewerkers en het diensthoofd. Toch blijken niet alle afdelingen binnen de DDD een digitale of handmatige administratie bij te houden van binnengekomen stukken, met alle gevolgen van dien.

Het onderzoek toont aan dat het ministerie in de praktijk opnieuw afwijkt van enkele wettelijke voorwaarden, zoals opgenomen in de decreten ‘Beginselen Grondbeleid’ en ‘Decreet Uitgifte Domeingrond’.

Het ministerie heeft eerder gereageerd op het onderzoek van 2018 en deed ook een formele reactie op het conceptrapport van het onderzoek naar 2023. In een brief gedateerd 16 december 2024 geeft het ministerie toelichting op de bevindingen. Desondanks zijn de gesignaleerde gebreken volgens de Rekenkamer opnieuw aanwezig.

Op basis van de controlewerkzaamheden komt de Rekenkamer tot het oordeel dat de uitgifte van domeingronden in 2023 niet rechtmatig heeft plaatsgevonden. “Helaas, met het uitbrengen van dit rapport kan de publieke perceptie van rechtsongelijkheid bij de toewijzing van domeingronden, de onduidelijkheid en de speculaties niet worden weggenomen”, stelt de Rekenkamer.

De gevolgen van deze gebrekkige procedures zijn aanzienlijk. Burgers die aanspraak maken op domeingronden voor bewoning of landbouw weten niet zeker of hun aanvraag correct wordt behandeld. Het gebrek aan transparantie en de onvolledige administratie maken het ook lastig om verantwoording af te leggen en fouten achteraf te corrigeren.

Vervolgonderzoek en aanbevelingen

Het rapport benadrukt dat het ministerie structurele verbeteringen moet doorvoeren. Dit omvat onder meer het volledig openbaar maken van vrij-domeinen, het publiceren van nieuwe aanvragen volgens de wettelijke voorschriften, het bijhouden van correcte dossiers en registratienummers en het implementeren van duidelijke interne werkprocessen en instructies. Ook de digitale opslag van documenten moet worden uitgebreid naar alle afdelingen om overzicht en controle te waarborgen.

De Rekenkamer presenteerde haar bevindingen in augustus aan De Nationale Assemblee. Het doel was niet alleen om de gebreken aan te tonen, maar ook om een impuls te geven aan transparantie en rechtsgelijkheid bij de toewijzing van domeingronden.

“Er is geen adequate archivering van afgehandelde gronddocumenten, waardoor het ministerie het overzicht verliest over eerdere toewijzingen”

Volgens de Rekenkamer blijft de publieke perceptie van ongelijkheid bestaan zolang het ministerie geen concrete maatregelen neemt. Het rapport dient daarom als oproep voor dringend beleid en een striktere naleving van de geldende wet- en regelgeving.

Het onderzoek van de Rekenkamer bevestigt dat er in 2023 bij de toewijzing van domeingronden sprake was van aanzienlijke tekortkomingen. Ondanks eerdere aanbevelingen uit 2018 zijn de belangrijkste knelpunten nog steeds aanwezig. Zonder ingrijpende maatregelen blijven onduidelijkheid, speculatie en percepties van ongelijkheid bestaan.