President tussen recht en genade

door

PRESIDENT JENNIFER GEERLINGS-Simons staat voor één van de moeilijkste beslissingen sinds haar aantreden: het al dan niet verlenen van gratie aan de nog in leven zijnde veroordeelden in de Decembermoordenzaak. Het verzoek, formeel ingediend door advocaat Irvin Kanhai namens vier veroordeelden, plaatst haar op een kruispunt van recht, politiek en menselijkheid. De uitkomst zal niet alleen bepalend zijn voor de betrokkenen, maar ook voor het vertrouwen in de Surinaamse rechtstaat.

De kwestie is bovendien extra beladen omdat Simons’ eigen partij, de NDP, het gratieverzoek openlijk heeft omarmd en daarmee een juridische aangelegenheid in de politieke sfeer heeft getrokken. Inmiddels hebben drie van de veroordeelden zich volgens berichten gedistantieerd van het verzoek, wat de verwarring alleen maar vergroot.

President Geerlings-Simons staat voor een keuze die haar politieke moed en staatsrechtelijke integriteit op de proef stelt

De Grondwet laat weinig ruimte voor interpretatie: gratie kan slechts worden verleend na advies van het Hof van Justitie. Dat advies is een hoeksteen van de constitutionele orde. Toch kent de praktijk grijze zones. De president mag humanitaire factoren laten meewegen – zoals ouderdom of gezondheid – maar slechts binnen de grenzen van de wet. Juist daar ligt het risico: dat een beslissing die in wezen juridisch hoort te zijn, onvermijdelijk politiek wordt geïnterpreteerd.

De Decembermoorden blijven een open wond in de nationale geschiedenis. De veroordeling van Desi Bouterse en zijn medeverantwoordelijken werd gezien als een moment van gerechtigheid na decennia van stilzwijgen. Met het huidige gratieverzoek komt dat fragiele evenwicht opnieuw onder druk te staan. Voorstanders spreken over compassie en menselijkheid; tegenstanders vrezen dat clementie de rechtsorde ondermijnt en de indruk wekt dat machtigen altijd een uitweg vinden en worden beschermd.

Dat spanningsveld wordt versterkt door de rol van de NDP. Als partijvoorzitter ziet Geerlings-Simons zich geconfronteerd met druk van binnenuit: partijgenoten die gratie als een daad van loyaliteit beschouwen tegenover een samenleving die grotendeels van mening is dat gerechtigheid geen politieke onderhandeling mag worden.

In opiniestukken in de media klinkt de waarschuwing dat gratie geen instrument mag worden om partijbelangen te dienen. Daarbij komen internationale verplichtingen. Mensenrechtenschendingen – zoals de Decembermoorden zijn aangemerkt – vallen onder internationale verdragen die gratie of amnestie in principe uitsluiten. Een te ruime interpretatie van genade zou Suriname internationaal isoleren en binnenlands het gezag van de rechtspraak ondermijnen.

President Geerlings-Simons staat dus voor een keuze die haar politieke moed en staatsrechtelijke integriteit op de proef stelt. Afwijzing van gratie kan haar partij vervreemden, maar toekenning zou de rechtstaat diep beschadigen. Hoe zij dit evenwicht bewaart, zal bepalen of Suriname standhoudt als rechtstaat waarin niemand boven de wet staat.