MAAKT ChatGPT ONS DOM OF JUIST SLIMMER?

door

Generatieve kunstmatige intelligentie (AI) zoals ChatGPT, neemt steeds meer denkwerk uit handen. Handig, efficiënt, maar is het ook gevaarlijk? Gaan we er mentaal op achteruit als we deze technologie ons werk laten doen? Volgens Aaron French, hoogleraar Informatiesystemen met meer dan twintig jaar ervaring in AI, ligt het antwoord niet in de technologie zelf, maar in hoe wij ermee omgaan.
De bezorgdheid over technologie en denkvermogen is niet nieuw. In 2008 vroeg Nicholas Carr zich al af: Maakt Google ons dom? Zijn punt: als we steeds vertrouwen op zoekmachines, verleren we het om diep na te denken. Toch vereist Google nog altijd kritisch denkwerk. Met generatieve AI is dat anders. Tools als ChatGPT produceren kant-en-klare antwoorden, samenvattingen en analyses. Niet alleen het zoeken, maar ook het denken zelf wordt overgenomen.
Juist daarin schuilt het risico. French waarschuwt dat het gemak van snelle, gepolijste antwoorden kan leiden tot intellectuele luiheid. Als we AI blind vertrouwen, dreigen we afhankelijk te worden. En dat terwijl kritisch denken – zelf informatie afwegen, verbanden leggen, nieuwe ideeën ontwikkelen – essentieel is in een tijd waarin desinformatie en oppervlakkigheid op de loer liggen.
Onderzoek naar de langetermijneffecten van AI-gebruik op onze cognitieve vermogens, staat nog in de kinderschoenen. Toch suggereren vroege studies dat passief consumeren van AI-output onze nieuwsgierigheid kan afvlakken en onze aandachtspanne verkort. Wie AI gebruikt als vervanging van eigen denken, loopt het risico om zichzelf overbodig te maken – ironisch genoeg juist omdat het denken wordt uitbesteed.
Het Dunning-Kruger Effect speelt hier ook een rol: gebruikers die niet kritisch reflecteren op AI-antwoorden, kunnen hun eigen kennis overschatten. Je denkt dat je het snapt, omdat je het vlot kunt herhalen. Maar echt begrijpen vereist meer dan dat. Het vraagt oefening, twijfel, nuance. Precies dat wat AI ons zelden biedt.
Toch hoeft AI niet te leiden tot domheid. Het kan ook een springplank zijn naar dieper inzicht – als we het bewust gebruiken. Wie AI inzet als denk hulpmiddel, als sparringpartner, als inspiratiebron, vergroot juist zijn cognitieve reikwijdte. Volgens French ligt de sleutel in actieve interactie: stel vragen, betwijfel antwoorden, bouw voort op suggesties. Gebruik de technologie niet als vervanging, maar als verlengstuk van je denken.
We staan op een kruispunt. De keuze is aan ons: gemak of groei? Passief herhalen of actief creëren? AI kan ons dommer maken, maar alleen als wij zelf stoppen met denken. De uitdaging is niet om ChatGPT te wantrouwen, maar om onze eigen geest scherp te houden. Zoals French treffend zegt: “De vraag is niet of ChatGPT ons dom maakt, maar hoe we het gebruiken om slimmer te worden.”
Bij een wetenschappelijke institutie is de discussie ontaard in uitdagingen. Een aantal universiteiten heeft het gebruik aan banden gelegd voor studenten, terwijl professoren er wel gebruik van maken. Dergelijke instrumentongelijkheden zijn niet nieuw, die bestaan al jaren. De zelfdiscipline en zelfcorrectie om AI te vermijden, is echter nieuw en uitdagend voor studenten en de vraag is, hoe lang dit vol te houden is.
The post MAAKT ChatGPT ONS DOM OF JUIST SLIMMER? ..