‘Luan en de magische vuurvliegjes’: een ode aanTrefossa

door

door Euritha Tjan A Way

PARAMARIBO — Suriname viert dinsdag vijftig jaar Srefidensi: Onafhankelijkheid. Een heuglijk feit waar veel aan vooraf is gegaan vóór 1975 en dat niet vergeten mag worden. Ida Does, die er haar levenswerk van heeft gemaakt het geheugen van Suriname, Nederland en het Carïbisch Gebied levend en aanspreekbaar te houden, heeft zichzelf in dat streven opnieuw overtroffen. Ze presenteert ‘Luan en de magische vuurvliegjes’, een prentenboek waarin op toegankelijke wijze en voor een breed publiek wordt uitgelegd waar het woord Srefidensi voor staat en wie de geestesvader is van dit talige erfgoed van Suriname. “Ik heb jaren geleden een film gemaakt over Trefossa, want zijn werk spreekt echt tot mij”, zegt Does met haar karakteristieke zachte stem aan de telefoon.

Haar documentaire ‘Trefossa: Mi a No Mi’ over Henri Frans de Ziel, zoals Trefossa heette, verscheen in 2008. “Ik heb ook een van hem in mijn werkkamer staan.” Daarmee onderstreept Does haar verbondenheid met deze grote dichter des vaderlands. Hij schreef ook het tweede couplet van ons volkslied. Sranantongo op de manier neerzetten zoals Trefossa dat heeft gedaan, is een proces van emancipatie geweest. “Vanuit die gedachte moeten we ook kijken naar de andere talen in Suriname en in de wereld. En van daaruit moeten we gelijkheid onder mensen stimuleren”, zegt Does. Een eenvoudige boodschap, helemaal in de geest van Trefossa, die zes maanden vóór de onafhankelijkheid overleed.

“Luan zou Trefossa kunnen zijn, maar ik heb hem vooral eigenschappen gegeven waarvan ik denk dat Trefossa die had.

Srefidensi

Het boek oogt mooi en eenvoudig, maar wie het leest ontkomt niet aan de subtiele boodschappen die door Luan worden beleefd en doorgegeven. Hij is een gevoelige jongen die de tienerleeftijd nadert, bijzondere aandacht heeft voor de wonderen van de wereld om hem heen, de schatten van de natuur bewaart en een oma heeft die lekkers stuurt voor buurvrouw Kamla. Een oma die hem de ruimte geeft om over werkelijke vrijheid na te denken en die het woord Srefidensi gebruikt. Typisch Surinaams en, zoals Suriname zelf is, gelaagd maar sluimerend – niet te veel aan de oppervlakte.

“Het is voor mij belangrijk dat de generatie die de herkomst van dit woord niet kent en onbekend is met het werk van Trefossa, daar op deze manier kennis mee maakt. Zijn werk en gedachtegoed moeten we blijven doorgeven”, zegt Does. Op de vraag of ze met Luan de jonge Trefossa heeft verbeeld, klinkt na een korte denkpauze: “Luan zou Trefossa kunnen zijn, maar ik heb hem vooral eigenschappen gegeven waarvan ik denk dat Trefossa die had.” In haar onderzoek kwam Does ook daadwerkelijk kinderen tegen zoals Luan – en misschien zoals Trefossa – die ruimte krijgen om anders te kunnen zijn. Het boek is daarmee ook een ode aan deze kinderen. “En aan artiesten die soms tegen de stroom in moeten gaan.”

Geen feestverhaal

Over vijftig jaar Srefidensi in Suriname zegt de schrijfster en documentairemaakster het gevoel te hebben alsof het zelfstandigheidsproces van het in 1975 ‘geboren’ kindje Suriname is vertraagd door de gebeurtenissen van 1980 en alles wat daarna gebeurde. “Het is geen onverdeeld feestverhaal, laat ik het zo zeggen”, klinkt het met een klein lachje.

Dankzij een gift is Does in staat om de schooljeugd werkelijk kennis te laten maken met de erfenis van Trefossa via het boek. De Schrijversvakschool Paramaribo zal, samen met Gitanyali Girjasing, namelijk zorgen voor de distributie van de tweehonderd boeken die Does naar Suriname zal sturen met ook met behulp van de SLM. “We gaan ze distribueren naar scholen en mediatheken in Suriname”, vertelt Ruth San A Jong, directeur van de Schrijversvakschool Paramaribo. “Ook wordt een digitale nieuwsbrief gemaakt die scholen kunnen downloaden. We gaan woensdag (vandaag, red.) ook een Facebookpagina lanceren waarop we informatie geven over dit boek en de distributie ervan.”

Het boek wordt woensdag officieel gepresenteerd tijdens een verhalenfeest in het Kinderboekenmuseum – Verhalentheater in Nederland. Daarbij wordt het eerste exemplaar overhandigd aan Gerda Havertong, die zich al vele jaren inzet voor verbeelding, taal en verhalen over Suriname en Nederland. ‘Luan en de magische vuurvliegjes’ is kleurrijk geïllustreerd door Nazrina Rodjan, uitgegeven door Rose stories en vormgegeven door Joke Schat.