Legende Lelydorp in novelle tot leven gebracht

door

‘Het is een klein Surinaams meesterwerk’

Tekst en beeld Audry Wajwakana

PARAMARIBO — “Iemands denken en doen wordt beïnvloed door zijn culturele achtergrond en referentiekader. Literatuur heeft de kracht om daaraan vorm te geven en speelt daarom een essentiële rol”, zegt Hariandi Todirijo, veelzijdig kunstenaar, schrijver en graaf. Hij laat dit zien in zijn novelle ‘Liliek en de onzichtbare spuiter’, het winnende verhaal van de derde Donner/Self Reliance-schrijfwedstrijd van 2023.

Na bijna twee jaar is het verhaal als boek uitgebracht en woensdagavond in de Buiten Sociëteit Het Park voor een goed opgekomen publiek gepresenteerd. Het boek volgt Liliek (uitgesproken als ‘Lilie’, dat in het Javaans ‘kleine jongen’ betekent), die gefascineerd raakt door verhalen over de openbare begraafplaats aan de Schotelweg in Lelydorp. Volgens de bewoners zou daar een ‘onzichtbare spuiter’ rondwaren, die het gras op mysterieuze wijze doet verdorren.

“Eigenlijk heb je met weinig woorden een klein Surinaams meesterwerk geschreven”Carlo Jadnanansing

Spookverhaal

Tijdens de presentatie werd de auteur door Robby ‘Rappa’ Parabirsing geïnterviewd. In plaats van passages uit zijn boek voor te lezen, transformeerde Todirijo het gesprek tot een vertelruimte, waarin hij het verhaal heel levendig tot zelfs theatraal tot leven bracht. Gekleed in een wit overhemd met bretels en met een blangkon (Javaans hoofddeksel), nam hij het publiek op een theatrale en meeslepende wijze mee naar de mysterieuze sfeer van zijn novelle.

Zo vertelde hij het spookverhaal over een vrouw, helemaal in het wit gekleed, die een Suralconier – een Suralco-mijnwerker uit Lelydorp – had verzonnen om een winkeleigenaar schrik aan te jagen. Uiteindelijk raakte hij zelf bevangen door angst van zijn eigen spookverhaal wanneer hij alleen uit de Suralco-bus op de hoek van de winkel moest uitstappen.

Anekdotes

‘Liliek en de onzichtbare spuiter’ speelt zich hoofdzakelijk af in Lelydorp, kort na de onafhankelijkheid van Suriname en rond de millenniumwisseling. Todirijo bracht ook scenes tot leven uit de zogenaamde SAP-periode, toen het Structureel Aanpassingsprogramma onder de regering-Venetiaan werd uitgevoerd. Zoals het doosje lucifers in het ‘SAP-pakket’, waarvan het schuurvlak helemaal verpulverd raakt als je er met het luciferstokje overheen gaat. “Meneer Jan, een stevig behaarde Boeroe – net als iemand uit de film ‘Little House on the Prairie’ – stelde nuchter voor om het schuurvlak met een aansteker te drogen. Maar dan kon je die sigaret toch ook gewoon daarmee aanmaken?” grapte Todirijo lachend.

Ook andere kleurrijke figuren uit Lelydorp, zoals de zeer opzichtige ‘tante Betje’ met haar grote oorbellen, armbanden en kunstgebit en ‘Pak Jabbar’, die tjapar verkocht, kwamen tijdens de presentatie aan bod. Rappa complimenteerde de auteur dat hij deze markante dorpsfiguren “heel goed en schitterend” heeft weten vast te leggen.

Het boek is grotendeels in het Surinaams-Nederlands geschreven, maar bevat ook woorden uit het Sranan en Surinaams-Javaans. Die zijn, waar nodig, toegelicht.

Klein meesterwerk

Carlo Jadnanansing, voorzitter van stichting Don Walther Fonds, vertelde dat hij aanvankelijk dacht een kinderboek te lezen. “Het is geschreven in eenvoudige taal, maar in die eenvoud zitten belangrijke waarden en spiritualiteit”, zei hij.

Als liefhebber van Griekse literatuur vergeleek hij het verhaal met een Grieks drama, waar altijd het noodlot toeslaat. Hij was zo onder de indruk van het verhaal dat hij graag Liliek zou willen ontmoeten. “Maar helaas, hij is er niet en vanuit een andere dimensie, maakt hij wat wij hier doen. Eigenlijk heb je met weinig woorden een klein Surinaams meesterwerk geschreven”, complimenteerde hij de auteur.

Woensdagavond werd ook het boek ‘In de ban van de bosgeest, Ontmoetingen met Panaike’, het enige gepubliceerde boek van Deryck Ferrier (1933-2022), door de stichting in de schijnwerpers gezet. Jadnanasing lichtte de achtergrond toe: Ferrier wilde geen enkel woord veranderen, waardoor veel uitgevers zijn manuscripten afwezen. Uiteindelijk kon hij, met behulp van Rappa’s uitgeverij, zijn verhaal publiceren.

Rappa gaf een overzicht van het verhaal van Panaike, terwijl Cynthia McLeod, zus van Ferrier, de avond afsloot, waarbij zij onder meer inging op het persoonlijke familie- en schrijfleven van haar broer.