Klimaattop in Belém eindigt met een voetzoeker

PARAMARIBO – De internationale klimaattop COP30 in het Braziliaanse Belém is zaterdag afgesloten met een akkoord dat de spanningen eerder versterkte dan wegnam. Hoewel het voorzitterschap onder leiding van Brazilië er een compromis doorheen drukte over verhoogde klimaatfinanciering voor kwetsbare landen, ontbrak elke verwijzing naar fossiele brandstoffen – de voornaamste oorzaak van de mondiale opwarming. Het resultaat is een document dat vooral laat zien hoe diep de meningsverschillen zijn, ondanks de dringende noodzaak tot gezamenlijk optreden.

Brazilië forceert compromisMet het binnenhalen van het akkoord wilde Brazilië bewijzen dat multilaterale klimaatactie nog steeds mogelijk is, zelfs nu de Verenigde Staten – ’s werelds grootste historische uitstoter – geen officiële delegatie naar Belém stuurden. De top vormde daarmee een test voor het vertrouwen in het internationale proces, dat al langer onder druk staat.Het hoofd van het VN-klimaatsecretariaat, Simon Stiell, erkende dat het compromis bij velen op weerstand stuitte, maar prees de afgevaardigden voor hun doorzettingsvermogen. “Ik zeg niet dat we de klimaatstrijd aan het winnen zijn. Maar we doen onmiskenbaar nog mee, en we slaan terug,” verklaarde hij. Zijn woorden moesten een verdeelde zaal moed inpraten na twee weken intensieve discussies die regelmatig op een impasse leken uit te draaien.De onderhandelingen in Belém werden gekenmerkt door vermoeidheid en frustratie. Na het afronden van het akkoord sprak COP30-voorzitter André Corrêa do Lago zichtbaar uitgeput de delegaties toe. Hij benadrukte dat hij zich terdege bewust was van de teleurstellingen die bij meerdere partijen leefden. “We weten dat sommigen van jullie grotere ambities hadden voor bepaalde punten,” zei hij, verwijzend naar landen die vonden dat het einddocument te weinig kracht uitstraalt.Latijns-Amerikaanse landen in de oppositieDie frustraties kwamen vooral naar voren bij Colombia, Panama en Uruguay. Deze landen probeerden tot op het laatste moment te voorkomen dat de top zou aflopen zonder een duidelijke koers richting het terugdringen van broeikasgasemissies. Toen Corrêa do Lago de plenaire vergadering schorste voor overleg, was de spanning voelbaar. Een uur later hervatte hij de zitting met de mededeling dat de eerder goedgekeurde besluiten overeind zouden blijven.Vooral Colombia liet van zich horen. De onderhandelaar wees erop dat fossiele brandstoffen verantwoordelijk zijn voor de grootste bron van opwarmende emissies en verklaarde dat haar land geen akkoord kon steunen dat de wetenschappelijke realiteit negeert. “Een consensus die wordt opgelegd onder klimaatscepticisme is een mislukt akkoord,” stelde de Colombiaanse afgevaardigde.De woorden van de Russische vertegenwoordiger Sergei Kononuchenko, die de critici verweet zich “als kinderen te gedragen die al het snoep voor zichzelf willen”, veroorzaakten vervolgens een diplomatieke rel. Latijns-Amerikaanse delegaties reageerden diep beledigd. Zij benadrukten dat zij simpelweg de belangen van hun bevolking verdedigden, die al volop te maken krijgt met de gevolgen van de opwarming.Hoewel de drie landen uiteindelijk geen bezwaar maakten tegen het politieke hoofdakkoord zelf, verzetten zij zich tegen een technische tekst die tegelijk zou worden aangenomen. Samen met de Europese Unie drongen zij aan op taal die expliciet verwijst naar een transitie weg van fossiele brandstoffen. Maar een coalitie van olierijke staten, waaronder Saoedi-Arabië, verzette zich tegen elke verwijzing naar olie, gas of steenkool.Financiering wordt opgeschroefd, maar zorgen blijvenDe top leverde wél vooruitgang op het gebied van klimaatfinanciering. Er werd een vrijwillig initiatief gelanceerd om bestaande emissiereductiebeloften te versnellen. Bovendien roept het akkoord rijke landen op om uiterlijk in 2035 minstens drie keer zoveel financiering beschikbaar te stellen voor klimaatadaptatie.Voor veel ontwikkelingslanden is dat geen overbodige luxe. Zij kampen al met stijgende zeespiegels, extreme hitte, droogtes en overstromingen. Avinash Persaud, speciaal adviseur van de president van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank, onderstreepte de urgentie: “Maar ik vrees dat de wereld nog steeds tekortschiet als het gaat om snel vrij te maken subsidies voor ontwikkelingslanden die te maken hebben met verlies en schade. Dat doel is even urgent als ingewikkeld.”Ook Sierra Leone sprak zorgen uit. Het land verzette zich tegen een set indicatoren – bedoeld om te meten hoe landen zich voorbereiden op klimaatimpact – omdat deze volgens hen niet wetenschappelijk waren onderbouwd. Minister Jiwoh Emmanuel Abdulai bekritiseerde de lijst scherp: “In plaats daarvan verlaten we de COP met indicatoren die onduidelijk, niet meetbaar en in veel gevallen onbruikbaar zijn.”Discussie fossiele brandstoffen niet in het hoofdakkoordEen van de grootste struikelblokken bleef de vraag of de uitfasering van fossiele brandstoffen expliciet in het akkoord moest worden genoemd. De onderhandelingen tussen de EU en een groep Arabische landen liepen vrijdagavond volledig vast en trokken door tot diep in de nacht. De EU besloot uiteindelijk niet te blokkeren, hoewel de teleurstelling groot was. “We moeten het (akkoord) steunen omdat het in ieder geval de goede kant op gaat,” zei Europees klimaatcommissaris Wopke Hoekstra.Uiteindelijk besloot het Braziliaanse voorzitterschap om een aparte tekst over fossiele brandstoffen en bosbescherming uit te brengen, omdat er geen consensus was om deze thema’s in het hoofdakkoord te verwerken. Corrêa do Lago riep landen op om het gesprek hierover voort te zetten, in de hoop dat een volgend COP-voorzitterschap meer ruimte krijgt om knopen door te hakken.Ondertussen start het akkoord een proces waarin internationale klimaatinstellingen moeten onderzoeken hoe handel beter kan worden afgestemd op klimaatdoelen. De vrees bestaat namelijk dat protectionistische maatregelen de uitrol van schone technologie kunnen vertragen.Een akkoord dat meer vragen oproeptDe COP30 in Belém eindigde daarmee niet met een triomf, maar met een voetzoeker. Het compromis over financiering biedt verlichting, maar de afwezigheid van concrete afspraken over fossiele brandstoffen laat zien hoe ingewikkeld mondiale samenwerking blijft. Belém leverde een akkoord op dat vooral de kloof blootlegt tussen landen die snelle actie eisen en landen die vasthouden aan de status quo. De strijd om een gezamenlijk pad te vinden richting een leefbare toekomst gaat onverminderd verder.

...