Jörgen Raymann: ‘Pe fesa de, lafu mus’ de ooktu’

door

Tekst Shanavon Arsomedjo

PARAMARIBO – Cabaretier Jörgen Raymann keert terug naar zijn tweede thuis, Suriname, met de drie Srefidensi-shows in het Assuria Event Center, waarin hij samen met Sally the Rising Star en Clifton Braam het publiek trakteert op een feest vol lach, reflectie en herkenning. “Men zegt: pe dede de, lafu mus’ de,” grapt Raymann. “Maar ik zeg: pe fesa de, lafu mus’ de ooktu!” Want als het aan hem ligt, wordt Srefidensi 50 niet alleen een moment van bezinning, maar vooral een moment van genieten. En ja, zijn alter ego Tante Es reist natuurlijk mee. “Ik zou niet durven om naar Suriname te komen zonder haar,” lacht hij. “Ze heeft erop gestaan.”

Met eigen mensen doenHet zaadje voor deze show werd in december 2023 geplant, toen Raymann met kerst in Suriname was voor zijn solovoorstelling. “We deden toen één benefietavond bij ‘Het Park’ samen met Sally en Clifton,” vertelt hij. “Dat was zó leuk – de chemie tussen ons drieën was heerlijk. Ik dacht meteen: dit moeten we groter doen. Voor het hele Surinaamse publiek.”De drie comedians treden deels afzonderlijk op en brengen daarnaast gezamenlijke sketches en muzikale momenten. Het wordt een show vol interactie, improvisatie en sfeer – een feestelijke mix van generaties en stijlen, allemaal doordrenkt met die unieke Surinaamse humor. “De venue wordt extra aangekleed,” verklapt Raymann met een glimlach. “Het moet voelen als een viering. Want dat ís het ook.”Voor Raymann was het duidelijk: de 50e viering van de onafhankelijkheid van Suriname wil hij niet in Nederland, maar in Suriname zelf beleven. “Srefidensi vier je met je eigen mensen. Die Sranan vibe moet erin zitten. Natuurlijk, ik kan met andere comedians komen, maar dit moment hoort bij Suriname. Dit moet je met je eigen mensen doen.” Voor hem is de balans tussen humor en nationale trots vanzelfsprekend. “Eén van de mooie dingen aan ons volk is dat we altijd kunnen lachen – zelfs in onze donkerste dagen. Dat is geen oppervlakkigheid, dat is kracht. Humor is onderdeel van onze nationale trots.”Drie generaties humorRaymann ziet lachen als een vorm van zelfreflectie. “We hebben zelfspot, we kunnen lachen om onze eigen fouten, maar we gebruiken humor ook om situaties te verzachten. Dat betekent niet dat we onze trots bespotten. Integendeel. Humor en trots kunnen prima samen. Mijn succes in Nederland heb ik te danken aan mijn Surinaamse humor. Die heb ik geleerd van alle bevolkingsgroepen hier.”In zijn eigen deel van de show neemt Raymann het publiek mee terug naar 1975, toen hij als achtjarige jongen de onafhankelijkheid meemaakte. “Mijn vader zei toen tegen me hoe geweldig Suriname zou worden, en ik voelde die trots. Vijftig jaar later kijk ik terug: er zijn dingen waar ik enorm trots op ben, maar ook dingen waar ik dat niet ben. Die eerlijkheid wil ik op het podium brengen.”

Eén van de mooie dingen aan ons volk is dat we altijd kunnen lachen – zelfs in onze donkerste dagen. Dat is geen oppervlakkigheid, dat is kracht. Humor is onderdeel van onze nationale trots.’

Het wordt dus geen louter luchtige avond. Er is ruimte voor reflectie en realiteit, maar altijd met een knipoog. “Het is niet altijd one big happy thing geweest, maar uiteindelijk blijft onze samenhang overeind. En dat is waar het echt om draait.”De show brengt drie unieke stemmen bij elkaar. Over Sally the Rising Star zegt hij: “Haar durf bewonder ik enorm. Ze heeft de moed gehad om zich openlijk te profileren als transgender en doet dat op een manier die het onderwerp toegankelijk maakt. Ze gebruikt humor om begrip te creëren. Dat vind ik briljant. In een land waar transseksualiteit nog vaak een taboe is, is dat echt krachtig.”

En over Clifton Braam, de zoon van comedy-icoon Harold Braam, is hij niet minder lovend. “Clif is een tweede generatie grootheid. Zijn timiong is perfect, zijn waarnemingen zijn scherp en hij weet precies de juiste snaar te raken. Wat hij bereikt heeft – van zijn shows tot onderdirecteur rol bij het directoraat Cultuur – verdient diep respect. Voor mij is hij een van de allergrootsten van Suriname.”Het creatieve proces verloopt volgens Raymann vanzelf. “We hebben allemaal dezelfde soort humor. We lachen om dezelfde dingen, we geven elkaar ruimte en we vertrouwen elkaar. Dat maakt dat ik me over de samenwerking geen zorgen hoef te maken. Het komt goed – dat weet ik zeker.”

De kracht van twee wereldenVoor Raymann is comedy meer dan entertainment. “Humor kan pijnlijke dingen aanraken, maar het helpt ook om ze te verwerken. Als je met elkaar kunt lachen om iets moeilijks, wordt het draaglijker. Het geeft lucht. Ik geloof dat humor verbindt. Het maakt zware onderwerpen lichter en helpt ons erover te praten. Ik wil laten zien dat we in Suriname shows van topkwaliteit kunnen neerzetten, met drie Sranan man van wereldklasse. Mensen moeten het gevoel hebben: dit was het waard.”Voor Raymann voelt optreden in Suriname altijd als thuiskomen. “Ik ben ooit hier begonnen als cabaretier. Toen ik twee jaar geleden weer terug was voor een show, voelde ik zoveel lobi en warmte. Ik dacht: dit is waarvoor ik dit doe. Waarom ik comedy ben gaan maken. Na covid had ik lang niets gedaan, geen programma’s meer gemaakt. Maar ik wilde opnieuw beginnen – op de plek waar het allemaal begon. En dat mag ik nu, tijdens Srefidensi. Dat voelt als een zegen.”

‘Een dag niet gelachen is een dag niet geleefd. Alleen: we lachen niet ten koste van anderen. Humor moet verbinden, niet kwetsen.’

Raymann ziet zichzelf als een kind van twee culturen – en die combinatie vormt de kern van zijn werk. “In Suriname heb ik geleerd wat verdraagzaamheid is. Door onze mix van culturen leer je dingen van alle kanten bekijken. Dat maakt je creatiever als comedian. Er zijn zoveel invalshoeken voor een grap.” In Nederland heeft hij geleerd om structuur te brengen in zijn werk: de professionaliteit, de timing, het bouwen van een verhaal met een begin en een einde. “Die combinatie maakt me wie ik nu ben. De spontaniteit van Suriname en de techniek van Nederland. Dat is mijn balans.”

Een dag niet gelachenOf hij zelf nog vaak lacht? “Elke dag,” zegt hij zonder aarzelen. “Een vriend en ik sturen elkaar constant filmpjes waarbij we in een deuk liggen. Humor is persoonlijk. Wat ik grappig vind, vind jij misschien niet, leuk, maar lachen moet. Een dag niet gelachen is een dag niet geleefd. Alleen: we lachen niet ten koste van anderen. Humor moet verbinden, niet kwetsen.”Raymann hoopt dat comedy in Suriname blijft groeien. “Het is een essentieel onderdeel van onze cultuur. Helaas is cultuur vaak het eerste dat klappen krijgt in moeilijke tijden, maar het is juist wat ons inspireert en verbindt. Een geïnspireerd volk is een innovatief volk. Ik hoop dat we, als het land weer bloeit, dat ook vertalen naar kunst en cultuur, want dat is onze echte rijkdom.”Jörgen, Sally en Clifton brengen niet zomaar grappen. Ze brengen een ode aan Suriname, aan de mensen, aan het lachen zelf.De shows zijn op 21, 23 en 24 november in Assuria Event Center.