Ivana Vincke mist inheemse participatie in en besluitvorming op landelijk niveau

door

De afgelopen jaren hebben steeds meer inheemse vrouwen een voortrekkersrol ingenomen in de strijd voor verbetering van de positie van de inheemsen en voor erkenning van de grondenrechten. Niet omdat ze dat per se fijn vinden, maar omdat het een noodzaak is. In dit drieluik delen drie vrouwelijke activisten hun verhaal en inzichten over de lotsverbetering van hun volk met de Ware Tijd. Vandaag deel twee met Ivana Vincke, activist en medewerker van de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (Vids).

Tekst en beeld Kevin Headley

“Wat we zien, is dat inheemsen nog steeds achtergesteld en kwetsbaar zijn. Bepaalde ontwikkelingen worden nog steeds niet bereikt in de dorpen, zoals goed onderwijs, infrastructuur en gezondheidszorg. Jongeren willen in hun dorp graag ontwikkeling zien, want als dat er niet is, trekken ze weg”, schetst Vincke de situatie in gesprek met de Ware Tijd.

“Veel inheemse jongeren schamen zich voor hun cultuur. Daarom moeten we hen bewust maken van hoe mooi en krachtig die is”

De uitdagingen voor de inheemsen in de dorpen, zelfs die dichtbij een geasfalteerde weg liggen, zijn groot. Vincke stelt dat een hogere opleiding volgen een uitdaging is, net zoals een ernstig medisch geval, waarbij de mensen naar de stad moeten. Dat kost tijd en geld en soms overlijdt iemand onderweg. Er is soms niet eens een ambulance beschikbaar in de buurt.

Vincke zet zich in om deze zaken beter geregeld te krijgen. “We proberen het binnen Vids te doen, maar het is veel werk. De dorpshoofden doen hun best om ontwikkeling te krijgen in hun dorpen, maar we hebben ondersteuning nodig van de overheid. Soms vraag je je af of er wel naar ons wordt geluisterd. We hebben namelijk ook rechten en willen inspraak in besluiten die worden genomen voor het land.”

Grondenrechten

Vincke noemt grondenrechten “één van de grootste problemen” van de inheemsen. Ze leven van de natuur, maar worden daarin worden beperkt. “Kijk wat nu gebeurt als je kijkt naar de vervuiling van de natuur. Eén van de componenten van de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDGs) is ‘leave no one behind’, maar dat zien we helaas niet terug in de uitvoering van de overheid. Als onze grondenrechten niet worden erkend, hebben we straks geen dorpen meer.”

Vincke stelt dat los van het feit dat ouderen overlijden en jongeren wegtrekken grond gewoon in concessies wordt uitgegeven. “Kijk hoeveel concessies er worden uitgegeven aan buitenlanders. Ze vertrekken weer en laten onze natuur verwoest achter. De natuur is voor de inheemsen een farmacie, een winkel en hun zuurstof. Daarom is het belangrijk dat de wet over grondenrechten met prioriteit wordt aangenomen.”

‘Mijn dorp, mijn kracht’

Vincke komt uit het dorp Erowarte in het district Marowijne, vijf kilometer ten noorden van Albina. Ze is daar niet opgegroeid, maar in een inheems kindertehuis in district Commewijne. Na de middelbare school besloot ze terug te keren naar haar dorp om te helpen bij de ontwikkeling. “Ik voelde de behoefte om mijn dorp te helpen opbouwen. Ik wil graag helpen mijn gemeenschap verder te ontwikkelen.”

Ze probeert op verschillende manieren te helpen, bijvoorbeeld door het dorpsbestuur te ondersteunen bij activiteiten. Ze heeft vooral veel over haar achtergrond geleerd van haar moeder.

Bij Vids heeft ze niet alleen meer geleerd over haar eigen cultuur, maar ook over de cultuur van andere inheemse volken. Dat heeft haar versterkt en haar nieuwsgierigheid naar de inheemse cultuur vergroot. Nu heeft ze meer waardering voor haar cultuur en probeert die zoveel mogelijk te behouden.

Als inheemse vrouw probeert ze ook andere vrouwen te stimuleren om meer te doen voor hun volk. “Ik vind het een positieve ontwikkeling dat steeds meer inheemse vrouwen hun stem laten horen over inheemse vraagstukken. Vrouwen spelen een belangrijke rol in de samenleving en zijn vastberaden.”

Training in Nederland

In januari nam Vincke deel aan een training, georganiseerd door de Vrije Universiteit Amsterdam en het Wereldmuseum Leiden. Het was haar eerste bezoek aan Nederland. “Het was een intensieve, maar leerzame training. We bezochten archieven en depots en spraken onder meer over teruggeven van artefacten van de inheemsen die in het Wereldmuseum zijn. Ik vond het een goed initiatief, vooral omdat het gaat om onze objecten als inheemsen. Inheemsen uit verschillende landen hebben hun stem laten horen over de objecten.”

De ervaring riep bij Vincke verschillende emoties op, omdat het vooral ging om objecten die eigenlijk in Suriname thuishoren. “Ik vroeg mij af of de mensen de objecten als presentje hadden gekregen of ze hebben meegenomen. Er moet onderzoek worden gedaan naar de herkomst. Als ze zijn genomen, moeten ze worden teruggegeven aan ons.”

Verkeerde beschrijving

Vincke ontdekte ook dat de beschrijving bij veel voorwerpen en objecten niet juist is. Hierdoor wordt verkeerde informatie gedeeld. “Jij weet wat het is, maar zij denken dat het iets anders is. Deze training was een belangrijke stap in mijn missie om hen te helpen met de juiste beschrijving, zodat ook de juiste informatie wordt gedeeld. Dit is een belangrijke stap in mijn missie om inheemse gemeenschappen te versterken en ons cultureel erfgoed te beschermen.”

Ze pleit voor betere vastlegging van de geschiedenis van inheemsen. Er is hiervan namelijk slechts een klein deel bekend. “Er kan meer over de inheemsen worden geschreven, bijvoorbeeld over hun tradities en cultuur. Hierdoor kan het begrip over ons groeien. Er is bovendien veel kennis bij de inheemsen over bomen en planten die kan worden ingezet, bijvoorbeeld in de medische sector.”

“De natuur is voor de inheemsen een farmacie, een winkel en hun zuurstof”

Maar dat zal volgens Vincke moeten betekenen dat de samenleving de inheemsen meer moet betrekken. “Wij moeten ons ook bewuster worden van onze kracht en jongeren stimuleren, zodat we onze doelen kunnen bereiken. We hebben als inheemsen veel rijkdom: onze tradities en cultuur. Veel inheemse jongeren schamen zich voor hun cultuur. Daarom moeten we hen bewust maken van hoe mooi en krachtig die is.”

Vincke wil daarom haar volk versterken door informatie vast te leggen en door te geven, bijvoorbeeld over de Kaliña-taal. Die wil ze niet verloren laten gaan.