Hoog in de lucht juicht Ampie Kamperveen mee met Suriname

door

“Alsof het mijn missie is”. Wanneer je Stanley Menzo hoort spreken, hoor je, als je heel goed luistert, ook de stem van André Kamperveen. Van Ampie, de oervader van het Surinaamse voetbal, die al vlak na de oorlog aan De Missie begon. Ooit moest de nationale voetbaltrots écht serieus worden genomen, een mondiaal toernooi bereiken. Destijds was dat nog volstrekt onvoorstelbaar, werd Kamperveen erom uitgelachen, nu kunnen de Surinamers het grote doel bijna aanraken.

Na de wedstrijden tegen Guatemala (1-1) en Panama (1-1) kunnen ze bij de Surinaamse Voetbalbond (SVB) al voorzichtig een planning gaan maken voor een heuse WK-voorbereiding. Dat opwindende feit is natuurlijk voor een aanzienlijk deel te danken aan het sportpaspoort. Sinds november 2019 hoeven spelers van Surinaamse afkomst daardoor hun Nederlandse nationaliteit niet meer op te geven om uit te kunnen komen voor Suriname. In navolging van pionier Nigel Hasselbaink hebben steeds meer zogeheten diaspora spelers zich aangesloten bij Natio en heeft het Surinaamse elftal zo een flinke kwaliteitsinjectie gekregen.

“Ampie Kamperveen had een schotwond aan de rechterslaap. Verder was zijn gezicht nog helemaal gaaf”Anonieme ooggetuige René

Wat ook meehelpt: de uitbreiding van de WK-eindronde en het feit dat de drie organiserende landen Mexico, Canada en de VS al zijn geplaatst. In 1974 en 1978 was er nog slechts één Concacf-land van de partij en nu zijn zelfs acht deelnemers uit Noord- en Midden-Amerika mogelijk. “Dit is voor ons dé kans op een WK”, beaamde Menzo in Voetbal International (VI).

Tegelijk hebben tal van Surinamers zich de voorbije decennia ingezet om, vaak onder moeilijke omstandigheden, Natio naar die kans te manoeuvreren. Hoewel al in 1921 de eerste interland werd gespeeld tegen Brits-Guyana, begon het eigenlijk allemaal met André Kamperveen, die voor het nationale belang voetbal ging studeren in Europa. Voor deze aflevering van de VI-Tijdmachine volgen we zijn spoor. Over een puissant rijk leven en een bittere dood.

Schimmen in de nacht

“Meneer Kamperveen! Meneer Kamperveen!” Het is half drie in de ochtend van 8 december 1982 als Ampie en zijn vrouw Lea wakkerschrikken. “Onze hond ging tekeer op het erf”, herinnert ze zich later nog in Vrij Nederland. “Ampie stond op, trok zijn shorts aan. Hij zei nog: ‘Mijn God, er is zeker iets met Johnny gebeurd’, voordat hij naar de poort liep”.

Mevrouw Kamperveen maakt zich meteen grote zorgen en niet alleen om haar stiefzoon Johnny. Het zijn bijzonder onrustige dagen in Paramaribo en ze ziet schimmen wegschieten als ze een blik door het raam werpt. “Ik riep hem nog achterna: ‘Pas op, er staan mensen verscholen achter de poort!’”

Maar Ampie hoort haar niet. “Bij de poort werd hij door die mensen in burger vastgegrepen, terwijl ze riepen: ‘U moet nu mee’. De hond sprong tegen ze op, er werd op hem geschoten. In die consternatie rende Ampie naar binnen. Toen begonnen ze op het huis te schieten. Ik was in paniek. André greep me vast, drukte me op de vloer. Hij zei nog tegen me: ‘Schatje, schatje, stil, lig op de grond’.”

Maar Lea gilt het uit als haar echtgenoot snel een hemd pakt en weer naar buiten loopt. “Alles ging toen snel”, vertelt ze verder. “Hij werd weggevoerd. Militairen trokken alle telefoontoestellen kapot, vier van hen bleven tot zes uur in de ochtend in ons huis. Ik was nerveus, huilde. Kort nadat ze André hadden weggebracht, hoorde ik schoten en een knal. Op mijn vraag wat dat was, zei één van de militairen dat er een tegencoup aan de gang was. Maar het was Ampie’s radiostation ABC dat werd opgeblazen. Ik bleef huilen, riep steeds: ‘Laten jullie die man met rust, hij heeft niets gedaan!’”

Rusteloze duizendpoot

Op een sokkel van witte tegels – er zijn er een paar losgeraakt – staat hij op de hoek van de Stadionlaan en Letitia Vriesdelaan. Met twee vreemd symmetrisch opgeheven handen doet zijn houding sterk denken aan de houterige poppetjes uit de oudere Fifa-games. De kalende schedel en voorzichtige glimlach zijn echter onmiskenbaar Ampie. Met aan zijn ene zijde het hoofdkantoor van de SVB en aan de andere het André Kamperveen Stadion staat het bronzen standbeeld ook op precies de juiste plek. Het toeval wil dat hij zelf één van de mensen was die in augustus 1953 het bouwwerk, dat dan nog Suriname Stadion heet, officieel hebben geopend. Of toeval…

Al op jonge leeftijd is André Kamperveen alomtegenwoordig in zijn stad. Zijn land. Weinig levende wezens namelijk met zo veel energie, geldingsdrang en verantwoordelijkheidsgevoel. Met boezemvriend Bally Lochem richt hij al op jonge leeftijd de jeugdvereniging Spes Patriae op, waarna hij nooit is opgehouden met pionieren, oprichten, organiseren en voorzitten. Van een biljart- en judobond tot een vereniging van sportjournalisten. Van eigen radiostation ABC tot een reclame-/marketingbureau. Hij presenteerde een wekelijks sportprogramma op de nationale tv, trad op als boks scheidsrechter en bracht hij hitjes uit als ‘Helena, mi switie switie Sranang’.

Tegelijk was hij een begenadigd judo-, basketbal- en voetbaltalent. Vooral met een bal aan de voet – ‘Als Ampie het op zijn heupen heeft…’, bericht De West bijvoorbeeld vlak voordat Kamperveen de eerste Surinamer wordt die (met Paysandu) uitkomt op het hoogste Braziliaanse niveau maakt hij naam. Niet onlogisch dus dat gouverneur Jan Klaassesz hem, atleet Ludwig de Sanders en wielrenner Wilfred Kross vraagt samen het lint door te knippen.

Het Surinaamse volk volgt international en BS’er (bekende Surinamer) Kamperveen voortdurend op de voet. Omdat hij werkelijk nooit stilzit, is hij ook wel een heel dankbaar onderwerp. In juni 1959 krijgt hij bijvoorbeeld een nieuw horloge vanwege, aldus Nieuw Suriname, een heuse heldendaad. “Een dame sprong bij de Marinetrap in de Surinamerivier. De bekende sportleider spoedde zich ter plaatse en sprong de dame achterna. Het gelukte hem haar te redden, doch verloor hij zijn dure polshorloge in het water. Vandaar dat hij een nieuw exemplaar kreeg, dat hij edoch met een glimlach aanvaardde. ‘Dank u wel, maar ik hoop dat er niet meer zullen springen’.”

Om het hem zo geliefde voetbal vooruit te stuwen in Suriname, verlaat hij vrijwillig de schijnwerpers om aan de andere kant van de Atlantische Oceaan zich uitvoerig te verdiepen in sport in het algemeen en voetbal in het bijzonder. Dat hij gedurende zijn studie aan het Centraal Instituut Opleiding Sportleiders (Cios) in Overveen en passant de eerste Surinamer wordt in het Nederlandse betaalde voetbal, beschouwt hij als een mooie bijvangst.

Nog geen drie jaar na zijn debuut voor Haarlem in oktober 1954 tegen VSV uit Velserbroek en zijn eerste goal tegen Wageningen een week later, keert hij Nederland alweer de rug toe. “Begin oktober vertrekt Kamperveen naar Duitsland om zijn studies aan de Sportuniversiteit te voltooien”, schrijft Het Nieuws. “Daarna reist hij terug naar Suriname, waar hij als bondstrainer zal optreden.”

In tegenstelling tot die duizenden en duizenden landgenoten die vanwege alle onrust en onzekerheid hun land voorgoed verlaten – anno 2025 leeft 40 procent van de Surinamers in het buitenland – voelt Ampie de morele verplichting zijn Suriname te blijven dienen. Land en media zijn hem immens dankbaar, hangen aan zijn lippen, zo blijkt uit een bericht (in Het Nieuws) als dit: “In een gesprek dat André Kamperveen met sportjournalisten had, merkte hij op dat de Surinaamse voetballers heel snel net zo hard zouden schieten als de Europeanen wanneer ze van begin af aan op schoenen zouden spelen. Ook moeten de Surinaamse spelers de schouderduw leren toepassen die in Suriname zoveel mogelijk uit de weg wordt gegaan”.

Kamperveen vertelde ook dat de stopperspil nooit ingang heeft gevonden in Suriname, maar als hij terugkeert zal hij zijn best doen daar verandering in te brengen. Er was nog een berg werk te verrichten dus, maar Ampie rolt de mouwen op en gaat voorop in de strijd. Decennialang.

Lakens vol bloedvlekken

“De lichamen lagen onder witte lakens naast elkaar. De familieleden werden ronduit grof behandeld. Ze werden binnengeroepen en kregen dan twee of drie tellen om naar het gezicht van vader, broer of man te kijken. De lakens werden maar tot de hals teruggeslagen. Toch was duidelijk aan de bloedvlekken op de lakens te zien dat allen door ten minste vijf tot tien kogels getroffen waren en enkelen door tien of twintig”. Een schokgolf gaat door Suriname en Nederland als eerste ooggetuigen hun verhaal doen over de vijftien dode prominenten in het mortuarium van het Academisch Ziekenhuis van Paramaribo. “Ampie Kamperveen had een schotwond aan de rechterslaap. Verder was zijn gezicht helemaal gaaf”, aldus de naar Nederland gevluchte René, die verder anoniem wil blijven, in het Algemeen Dagblad.

Vlak voordat de Surinamerivier een knik naar links maakt en zich onder de Jules Wijdenboschbrug en voorbij Domburg en de voormalige houtplantage Bergen op Zoom een weg baant richting het oerwoud, staat het oudste stenen gebouw van het land. Sinds 1667, toen de Zeeuw Abraham Crijnssen het gebied veroverde op de Engelsen en de kolonie een paar maanden later met het Verdrag van Breda definitief in handen kwam van de Republiek der Nederlanden (Nieuw-Amsterdam, nu New York, ging juist weer naar het Koninkrijk Engeland), was Fort Zeelandia lang het hart van Suriname. Waaromheen de stad Paramaribo ontstond en groot groeide. Het is een plek van leven én dood. In één van de ringmuren van het vijfhoekige bouwwerk dat ook jarenlang als gevangenis heeft gediend, zitten talloze kogelgaten. “Ik heb hem altijd gezegd dat hij voorzichtig moest zijn met zijn steun aan de militairen”, zo waarschuwt Bally Lochem hem nog. “Maar Ampie hield vol dat hij zo iets goeds kon doen voor zijn land.”

Kamperveen is één van de velen die geloven dat de Sergeantencoup van 25 februari 1980 een stap voorwaarts zal zijn en treedt even op als voorlichter/adviseur van Desi Bouterse en co. Daarna wordt hij (Onder)minister van Jeugd, Sport en Cultuur in een regering die het NRC indertijd als “dynamisch” betitelt en door Nederland wordt erkend.

Het is sowieso een verwarrende tijd, niet in de laatste plaats voor Kamperveen. Nadat hij al speler en bondscoach is geweest van de nationale ploeg en voorzitter van de SVB, krijgt hij in het internationale voetbal steeds meer voet aan de grond. Als vertegenwoordiger van de Caribische gebieden wordt hij in juli 1982 herkozen als één van de 21 Fifa-leden van het dagelijkse bestuur.

In Camp Nou van Barcelona maakt hij aan de zijde van de Spaanse koning Juan Carlos en Fifa-voorzitter João Havelange de opening van het WK in Spanje van dichtbij mee. Maar de situatie thuis bezorgt hem buikpijn. Zijn oude kompaan Bouterse gedraagt zich steeds meer als een dictator, stelt nieuwe verkiezingen telkens uit en heeft de stekker uit het kabinet getrokken waartoe Kamperveen behoorde. Ampie is er de persoon niet naar om zwijgend toe te zien en gebruikt zijn radiostation ABC als podium om kritiek te leveren.

Weinig Surinamers die er dan ook maar één woord van geloven als Kamperveen voor de radio een schuldbekentenis opleest. Het militaire gezag beweert dat de voormalige spits, die Ajax op een zomerdag in 1948 nog eens het leven zuur heeft gemaakt, tot een select gezelschap behoort dat een coup heeft willen plegen. Dat het daarom niet anders kon dan hard in te grijpen. En dat het niet anders kon dan het daarom niet anders kon dan hard in te grijpen. En dat het niet anders kon dan het vuur te openen toen de coupplegers de benen namen… Maar, zo is niet moeilijk vast te stellen in het mortuarium: de vijftien zijn van voren neergeschoten.

Geëxecuteerd dus, voor die ringmuur

“De dag van de begrafenis stonden er veel mensen langs de weg.” Lea Kamperveen zit zwaar onder de kalmerende middelen, maar ze neemt alles goed in zich op. “Dat heeft me ontzettend gesterkt”, heeft ze verteld in Vrij Nederland. “Ampie was bekend en geliefd in heel Suriname. Hij was een levensgenieter, sportman, sociaal actief. Een echte volksjongen die het had gemaakt door hard studeren en werken, zonder kapsones te krijgen.”

“De dag van de begrafenis stonden er veel mensen langs de weg. Dat heeft me ontzettend gesterkt. Ampie was bekend en geliefd in heel Suriname”Lea Kamperveen

De dood van Ampie Kamperveen is een groot verlies. Ook voor het Surinaamse voetbal, dat toch een beetje de weg naar boven had gevonden. In 1981 had zijn geliefde club Transvaal nog de Champions League van de Concacaf gewonnen en drie jaar eerder was Suriname Caribisch kampioen geworden.

In de laatste jaren van zijn leven ziet hij nog verlekkerd toe hoe Surinamers als Ruud Gullit, Frank Rijkaard en Gerald Vanenburg doorbreken in de Eredivisie en het Nederlandse elftal halen. Als er ergens hoog in de hemel daadwerkelijk een plek is waar vandaan hij kan toezien op de huidige Natio, dat recht op WK-kwalificatie afstevent, dan zal hij net zo hard mee juichen.

*dit artikel wordt gepubliceerd met de uitdrukkelijke toestemming van Voetbal International en schrijver Bjorn Goorden (https://www.vi.nl/pro/hoog-in-de-lucht-juicht-ampie-kamperveen-mee-met-suriname