Gemiddeld 55 procent minder goudexport

door

President wil royalty’s verlagen om goudsmokkel tegen te gaan

Tekst en beeld Euritha Tjan A Way

PARAMARIBO – ‘Goud is de kurk waar de Surinaamse economie op drijft’ zegt men nu vaker. Dat is niet alleen vanwege royalty’s uit goudexporten aan de staat, maar meer nog de enorme spin-off die vooral de kleinschalige goudsector heeft binnen de economie van het land.Bryan Hoever die namens enkele goudexporteurs die opereren in de kleinschalige goudsector met de krant sprak, zegt dat die ‘kurk’ het afgelopen jaar danig is gaan zinken. “Als ik juni 2025 vergelijk met juni van het vorig jaar dan is de export ruim met 75 procent afgenomen en dat is gigantisch.” Over een jaar gemeten blijkt uit de cijfers dat de gemiddelde afname 55 procent bedraagt.

Inkomsten vergrotenPresident Jennifer Geerlings-Simons heeft deze keldering in goudexporten al bij de eerste regeringspersconferentie op 25 augustus besproken, net zoals de vorige minister van Financiën en Planning al had gedaan. Tijdens de jaarrede stipte Simons dit weer aan door te zeggen dat de regering voornemens is de inkomsten uit de goudexport te vergroten. “Het zal beginnen met het terugbrengen van de totale royalty’s en exportbijdragen tot voor de massale goudsmokkel”, kondigde zij aan. Zij is daartoe gekomen door gesprekken met de sector zelf en modellen die daarbij zijn besproken.Hoever zegt dat inderdaad gesproken is met de bedrijven en volgens hem is er geen productiedaling bij de winning van goud. “Wij ervaren dat er een enorme afname is in export, maar de winning neemt niet af. Dat zien we aan de hand van enkele indicatoren zoals de opkoop van benzine en diesel. Dat is niet afgenomen”, zegt Hoever. Die constatering leidt tot sterke aanwijzingen dat er inderdaad veel gesmokkeld wordt.Daardoor komt het geld dat verdiend wordt aan de goudwinning niet in de formele economie. “Het verdwijnt in de informele sfeer waardoor de staat er niets of weinig aan verdient. De exporteurs die het goud via de formele weg exporteren dragen wel bij aan de staatskas. Wij voldoen naast de royalty’s ook aan de retentieregels die de staat heeft bepaald,” zegt Hoever. Die vreemde valuta komt het land binnen via de banken en maakt ook dat de druk op de valutamarkt afneemt omdat er dan genoeg geld in kas van de overheid komt. “Als mensen smokkelen gebeurt dat niet”, zegt hij.

‘Wij ervaren dat er een enorme afname is in export, maar de winning neemt niet af. Dat zien we aan de hand van enkele indicatoren zoals de opkoop van benzine en diesel is. Dat is niet afgenomen.’

HandhavingOp de vraag of de vermindering van royalty’s die nu 5,5 procent is en consentrecht 1,5 procent, zal resulteren in toename van de bijdrage aan de staatskas zegt Hoever dat wel te verwachten. “Dan zijn mensen minder geneigd te smokkelen naar plekken waar ze minder royalty’s betalen. Dus dan zullen ze het eerder in Suriname verkopen”, redeneert hij.Volgens Hoever begon de afname in export in november 2024. De daling bleek in die maand ongeveer 20 procent ten opzichte van de dezelfde periode in 2023. “En als ik kijk naar de markt, dan zien we dat precies in die periode de goudprijs een enorme vlucht nam. Dus er is een dynamisch proces tussen de prijs van het goud en de royalty’s nodig”, zegt Hoever. Als de goudprijs stijgt nemen de absolute afdrachten immers toe.Andere bronnen bevestigen aan de krant dat hoe hoger de goudprijs is, hoe meer risico genomen wordt om te kunnen smokkelen naar plekken waar meer wordt overgehouden. Zeker als smokkelaars niet veel geld kwijt zijn aan de smokkel zelf, is dat een lucratieve zaak.

Hoever nuanceert het geheel desgevraagd door te stellen dat als de regering de tarieven op dit niveau wil houden, het van eminent belang is de grensposten strenger te bewaken om zo smokkel moeilijker en duurder te maken. “De handhaving en de controle moeten dan beter.”De goudprijs lag in november 2024 op 89.000 US dollar per kilo en in augustus dit jaar 111.000 US dollar.  Dat is een toename van 22.000 US dollar per kilo. “Omdat de prijs zo hoog is geworden voelt de staat de afname in export misschien pas sinds januari, maar deze toename van de prijs illustreert ook hoeveel de staat kan verdienen bij minder smokkel. De toename in inkomsten door minder smokkel zal zeker wel de afname bij een lager percentage royalty’s compenseren”, voorspelt Hoever.

Heffingen en hervormingenFiscalist Stanley Esajas merkt op dat ontwijking van betaling niet alleen toeneemt bij een hoger royalty tarief, maar ook bij een hogere goudprijs. Wanneer gouddelvers die geneigd zijn tot ontduiking een hoger bedrag betalen aan royalty’s zullen zij ook meer gemotiveerd zijn om dat bedrag te verlagen. “Verlaging kan tijdelijk hiermee helpen”, meent Esajas. “Maar uiteindelijk moet je een evenwichtige benadering ontwikkelen die de mogelijkheden tot handhaving verbetert en balanceert met de verschillende heffingen, waaronder niet alleen royalty’s maar ook winstbelasting.” Esajas redeneert dat als alleen tarieven verlaagd worden, handhaving en herstructurering onaangeroerd blijven. “En als de goudprijs straks weer verdubbelt dan ben je weer bij af.”

‘Andere bronnen bevestigen aan de krant dat hoe hoger de goudprijs is, hoe meer risico genomen wordt om te kunnen smokkelen naar plekken waar meer wordt overgehouden.‘

Volgens de fiscalist spelen bij delfstoffen het tarief van royalty’s en belastingen, controle én handhaving. Opeenvolgende regeringen kondigen al jaren structurele hervormingen aan bij de Belastingdienst en Douane, maar het resultaat blijft uit. De aandacht schijnt volgens Esajas daardoor alleen te gaan naar Belastingen op prijzen, die onevenredig drukken op zwakkere schouders. “Ik heb niet gehoord dat de president iets concreets wil doen met herstructurering.”

Hij stipt de winstbelasting aan als iets waar ook over nagedacht moet worden. “Doordat die in Suriname op zesendertig procent is – een van de hoogste tarieven in de wereld – zijn bedrijven ook gemotiveerd om die te ontwijken. Dat geldt ook voor goudbedrijven.” Esajas denkt liever in termen van belastinghervormingen die een bepaald effect kunnen hebben. “Stel bijvoorbeeld dat de president zegt dat ieder district twee procent royalty’s op goud zal krijgen. Dan krijg je een betere cultuur in het district ten aanzien van smokkel en controle.” Dat zijn hervormingen waar over nagedacht moet worden, meent de fiscalist.