‘Fort Buku’ brengt Surinaamse krachtverhalen naar Nederlands Film Festival

door

De sfeer in Kinepolis Utrecht was merkbaar en voelbaar. Een volle zaal, gevuld met filmprofessionals, nieuwsgierige bezoekers en Surinaamse Nederlanders, kwam samen voor de première van ‘Fort Buku’, de nieuwste film van de Surinaamse regisseur Loëlle Monsanto. De film werd vertoond in het kader van het Nederlands Film Festival en bracht een vleugje tropische warmte en historische diepgang naar het najaarse koele Utrecht.

Tekst en beeld Shanavon Arsomedjo

Nog voordat het zaallicht werd gedoofd, hing er een mengeling van spanning en trots in de lucht. Op het scherm zou straks niet zomaar een film te zien zijn, maar een Surinaams verhaal geworteld in de geschiedenis van de marrons, de nazaten van tot slaaf gemaakte Afrikanen die hun vrijheid terugnamen en diep in de bossen van Suriname eigen gemeenschappen stichtten.

“Het gaat niet alleen over waar we vandaan komen, maar ook over hoe we verder gaan: met trots, met humor en met verhalen die blijven leven”

Wanneer de eerste beelden van ‘Fort Buku’ opdoemen, valt de zaal stil. In de duisternis van de bioscoop klinken gefluisterde reacties, gefascineerd en soms verrast. Hoewel veel aanwezigen niet vertrouwd zijn met de Surinaamse geschiedenis, blijft de aandacht moeiteloos gevangen. De cinematografie van Giorgio de la Fuente brengt de mythische, haast sprookjesachtige wereld van de film tot leven met nevelige bossen, vurige kampvuren en kleurrijke kostuums die de folklore voelbaar maken.

Tijdens de vertoning wordt er gelachen; soms precies waar het moet, soms op onverwachte momenten. “Ik vond het leuk dat mensen lachten op de momenten die waren bedoeld als grappig”, vertelt de regisseur na afloop met een glimlach tegen de Ware Tijd. “Maar soms werd er ook gelachen op momenten waarvan ik niet begreep waarom. Dat vond ik eigenlijk ook wel mooi. Het laat zien dat iedereen op zijn eigen manier iets uit de film haalt.”

Emoties

Wanneer het licht in de zaal weer aangaat, klinkt een warm applaus. De spanning die de regisseur tot dan toe wist te onderdrukken, komt los. “Verschillende emoties gingen tegelijk door me heen”, bekent Monsanto. “Aan de ene kant voelde ik een enorme ontlading – het besef dat de officiële eerste vertoning voorbij was – maar tegelijk ook spanning, want ik wist dat ik nu zou horen wat mensen ervan vonden.”

Na de vertoning blijven bezoekers in groepjes napraten. Enkelen, onder wie kinderen, lopen nieuwsgierig op de regisseur en de cinematograaf af. Ze stellen vragen, zoeken uitleg en vertellen wat hen heeft geraakt. “Het was mooi om te zien dat zelfs jonge bezoekers geïnteresseerd waren”, zegt Monsanto. “Dat is precies wat ik wilde bereiken: geschiedenis brengen op een manier die niet te zwaar aanvoelt.”

Kracht

‘Fort Buku’ legt de nadruk niet op de onderdrukking, maar op de kracht. Het verhaal richt zich op degenen die hun vrijheid terugnamen, de marrons; een perspectief dat zelden in films wordt getoond. “Er zijn niet alleen verhalen van pijn en slavernij, maar ook verhalen van kracht en verzet, die inspirerend en uplifting kunnen zijn. Deze film gaat over het terugnemen van vrijheid en nooit vergeten waar je vandaan komt, maar dan op een zeer luchtige manier, met een vleugje fantasie.”

De film weeft Surinaamse folklore en koloniale geschiedenis tot een kleurrijk geheel, waarin bovennatuurlijke elementen hand in hand gaan met historische realiteit. Op een luchtige, soms humoristische manier worden thema’s als vrijheid, identiteit en gemeenschap tastbaar gemaakt.

De première was voor veel bezoekers ook een moment van trots. ‘Fort Buku’ is namelijk niet alleen een Surinaams verhaal, maar ook een product dat naast het Nederlandse team grotendeels is gemaakt door Surinaamse filmmakers. Een team dat met een overvloed aan creativiteit iets groots heeft neergezet. “Ik ben trots dat ik mijn hele film making journey, vanaf ‘Sranan Folktales’ aflevering 1 (2016), heb kunnen delen met Surinaamse creatievelingen”, vertelt Monsanto. “We begonnen allemaal als autodidact en zijn in de afgelopen negen jaar enorm gegroeid. Ik denk dat dat goed te zien is in ‘Fort Buku’. Shoutout naar het ‘Sranan Folktales’-team.”

De film is het resultaat van bijna tien jaar toewijding aan het vertellen van Surinaamse verhalen; van korte folkloristische webseries tot deze film die nu internationale aandacht trekt. ‘Fort Buku’ is geselecteerd voor zowel het Cinekid Festival als het Imagine Film Festival en is ingezonden naar diverse buitenlandse festivals. “Duimen dat ze wordt geselecteerd, maar ik ben al blij dat onze cultuur, folklore en geschiedenis op zulke podia te zien zijn”,  zegt de regisseur lachend.

Film die vragen oproept

Tijdens de ‘nabespreking’ bij de uitgang blijkt dat de film nieuwsgierigheid heeft gewekt. Een Nederlandse bezoekster zegt dat ze “nog nooit op zo een manier had gehoord over de marrons” en een andere merkt op dat “de humor en energie van de film het zware onderwerp verrassend licht maakten”.

Dat is precies wat Monsanto hoopte te bereiken: een film die de dialoog opent. “Ik vind het belangrijk dat mensen vragen stellen. Dat betekent dat ze zijn geraakt en meer willen weten. Voor mij is ‘Fort Buku’ geslaagd als het mensen inspireert om verder te kijken; letterlijk en figuurlijk.”

Hoewel de première in Utrecht het officiële begin markeert van de festivalcarrière van ‘Fort Buku’ kijkt Monsanto nu al vooruit. De Surinaamse première vindt plaats op 24 november in TBL Cinemas in Paramaribo. “Daar ligt de wortel van het verhaal. Het voelt alsof de film pas echt ’thuis’ zal zijn als hij daar draait.”

Gevraagd over daarna lacht de regisseur quasi geheimzinnig. “Er zijn nog zoveel folklore- en geschiedenisschatten uit Suriname die kunnen worden vastgelegd. Mijn volgende project zal zeker weer in die richting liggen. Maar deze keer wil ik graag een stap verder gaan en eindelijk mijn eerste lange speelfilm maken.”

Als de bezoekers langzaam de zaal verlaten, blijft er een gevoel van verbondenheid hangen. ‘Fort Buku’ is meer dan een film: het is een eerbetoon aan een stuk Surinaamse geschiedenis dat te weinig wordt verteld, een viering van veerkracht en culturele trots.

In Utrecht, ver van het Surinaamse regenwoud waar de film zijn wortels vindt, werd duidelijk dat deze verhalen over vrijheid, identiteit en de kracht om jezelf opnieuw uit te vinden universeel zijn. Of zoals Monsanto het zelf samenvat: “Het gaat niet alleen over waar we vandaan komen, maar ook over hoe we verder gaan: met trots, met humor en met verhalen die blijven leven.”