Fiscaal jurist Esajas waarschuwt voor oude fouten

door

door Ivan Cairo

PARAMARIBO — In haar eerste jaarrede in De Nationale Assemblee uitte president Jennifer Geerlings-Simons een boodschap van urgentie en herstel. Ze schetste een somber beeld van de situatie die haar regering in juli aantrof: sociaaleconomisch verval, dalende staatsinkomsten en oplopende schulden. Volgens Geerlings-Simons is het “een toestand die vraagt om stalen zenuwen, verantwoorde beleidsvoering en eerlijke samenwerking – over partijgrenzen heen”. Ze gaf aan dat het streven is om de staatsinkomsten te verhogen, zonder de belastingdruk voor de samenleving te verhogen. Maar volgens fiscaal jurist Stanley Esajas is het onrealistisch om te verwachten dat de inkomsten van de overheid stijgen zonder de belastingdruk te vergroten of het stelsel zelf te hervormen.

Om de overheidsfinanciën te stabiliseren, kondigde Geerlings-Simons “realistische bezuinigingsmaatregelen” aan, gecombineerd met inspanningen om de staatsinkomsten te vergroten. De regering wil de last van renteverplichtingen en schuldaflossingen in de komende jaren verlichten en de inflatie onder controle houden door de wisselkoers te stabiliseren. Om de koopkracht iets te versterken is de loonbelasting op overwerk, bonussen en gratificaties verlaagd.

“Een belastingdienst die gewend is aan het uitvoeren van onwettige handelingen kan niet zomaar worden hervormd. Het vraagt diepere en frissere gedachten dan wat we nu zien”Fiscaal jurist Stanley Esajas

Een opvallend onderdeel van de jaarrede was de belofte om geen belastingen te verhogen. “Integendeel”, aldus Geerlings-Simons, “we zullen hervormen binnen de douane en de Belastingdienst om de inkomsten te vergroten”. Er komt een saneringsregeling tot eind 2025, waarmee belastingplichtigen zonder rente of boete hun achterstallige bedragen kunnen betalen. Volgens de president zijn daarvan al positieve effecten zichtbaar.

Beter optreden ambtenaren niet genoeg

Fiscaal jurist Stanley Esajas plaatst stevige kanttekeningen bij de fiscale koers van de regering. Volgens hem is het onrealistisch om te verwachten dat de inkomsten van de overheid stijgen zonder de belastingdruk te verhogen of het stelsel zelf te hervormen. “De regering denkt dit te bereiken door betere uitvoering bij de douane en Belastingdienst, maar je verhoogt de inkomsten pas echt als je de verdeling van de belastingdruk en de privileges grondig aanpakt. Dat vergt structurele hervormingen – niet enkel managementverbeteringen”, zegt Esajas.

Hij wijst erop dat het belastingstelsel in Suriname al jaren verouderd is en dat de belastingopbrengst tussen de 15 en 20 procent van het bruto binnenlands product (BBP) schommelt. “Steeds meer van die inkomsten komen uit indirecte belastingen, zoals op goederen en diensten, terwijl de totale opbrengst achterblijft.”

Illegale heffingen

Esajas betoogt dat de regering “geen systeemverandering” voorstelt. “Er is geen woord gevallen over hervormingen van het belastingstelsel, de verdeling van de belastingdruk of de illegale heffingen die nog altijd bestaan. Financiële decentralisatie en belastingimmuniteiten staan niet eens op de agenda.”

De jurist wijst ook op fouten en inconsistenties in de uitvoering. Zo zou de minister van Financiën en Planning in augustus hebben verklaard dat het douanetarief op brandstoffen 1,5 procent is, terwijl de wet 10 procent voorschrijft. Ook worden volgens Esajas nog steeds illegale heffingen geïnd, zoals de ‘government take’ op brandstof, zonder wettelijke basis. “Bijna de helft van die opbrengst komt volgens mijn berekeningen niet in de staatskas terecht. Dat is een structureel probleem dat je niet oplost door simpelweg de Belastingdienst te motiveren.”

Opmerkelijk noemt Esajas dat de president als toenmalig parlementsvoorzitter in 2015 zelf een resolutie goedkeurde waarin de regering werd aangemaand om wetgeving te maken rond deze illegale heffingen. “Tien jaar later wachten we daar nog steeds op”, zegt hij. “Ik hoop dat het in haar regeertermijn eindelijk gebeurt.”

Volgens hem kan Suriname niet volstaan met kleine aanpassingen. “Een belastingdienst die gewend is aan het uitvoeren van onwettige handelingen kan niet zomaar worden hervormd. Het vraagt diepere en frissere gedachten dan wat we nu zien.”

Vertrouwen versus vernieuwing

De jaarrede ademt volgens Geerlings-Simons’ eigen woorden “vertrouwen en samenwerking” uit, maar Esajas’ kritiek legt bloot dat structurele problemen niet verdwijnen met alleen goede intenties. Waar de president hamert op stabiliteit en samenwerking, waarschuwt de fiscaal jurist dat het uitblijven van fundamentele hervormingen het vertrouwen juist kan ondermijnen.

De komende maanden zal blijken of de regering-Geerlings-Simons de daad bij het woord kan voegen. De beloofde sanering, de strijd tegen illegale heffingen en de hervorming van de Belastingdienst vormen daarbij de lakmoesproef voor haar geloofwaardigheid. Want, zegt Esajas, “je kunt niet hetzelfde fiscaal beleid doorzetten en hopen op betere resultaten. Zonder echte hervorming blijft het bij woorden”.