Economisch kruispunt voor Suriname: de erfenis van roekeloos lenen en de noodzaak van verantwoord beleid

door

Suriname bevindt zich vandaag op een beslissend economisch kruispunt. Het lot van de natie wordt niet enkel door het huidig beleid bepaald, maar is diep verankerd in de schaduwen van het recente verleden. Te midden van verhitte discussies over de nieuwe schuldenwet en begrotingsdiscipline is een eerlijke afrekening noodzakelijk – één die de erfenis blootlegt van het roekeloze leenbeleid onder de regering-Santokhi en de daaropvolgende ineenstorting van de Surinaamse dollar.
Volgens het Article IV-rapport van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) bedroeg de staatsschuld eind 2019 ongeveer 72 procent van het BBP. Binnen vijf jaar liep dat op tot ruim 119 procent. Daarbovenop komt een extra verplichting van circa US$ 787 miljoen uit de omstreden VRI-lening bij Oppenheimer, beveiligd met een pandrecht op toekomstige olie- en gasvelden. Die lening onttrekt toekomstige inkomsten, beperkt de beleidsruimte van de staat en verankert Suriname in een vorm van financiële afhankelijkheid die toekomstige regeringen jarenlang zal belasten.
De bijna vijfvoudige devaluatie van de SRD – van SRD 7,52 naar ongeveer SRD 38 per US-dollar tussen 2019 en 2025 – heeft de binnenlandse schuld explosief vergroot, importen duurder gemaakt en de inflatie aangewakkerd. Het vertrouwen in de munt is uitgehold, terwijl de terugbetalingscapaciteit van de overheid is afgenomen. Het is een economisch litteken van een periode waarin IMF-ondersteuning wel aanwezig was, maar zonder merkbare schuldreductie of structurele hervorming.
Daarbij kwamen fouten in het begrotingsbeheer: financierings- en begrotingstekorten werden door elkaar gehaald, niet-schenkingen als inkomen geboekt en kapitaalinvesteringen behandeld als reguliere uitgaven. Hoewel de regering transparantie claimde via publicatie van cijfers, bleef de werkelijke positie onduidelijk voor burgers en analisten.
In die context is de rol van de Vereniging van Economisten in Suriname (VES) van wezenlijk belang. Met meer dan vijftig jaar ervaring draagt zij de verantwoordelijkheid om het economisch debat te verdiepen, niet te verengen tot selectieve kritiek. Haar analyse dient gegrond te zijn in de brede realiteit van Surinames structurele problemen: de schuld is niet het product van één maatregel, maar van jarenlange onevenwichtigheid tussen inkomsten en uitgaven, en een zwak monetair regime. In tijden van crisis is deskundigheid geen luxe, maar een morele plicht om de samenleving te informeren op basis van feiten en om populisme te weerstaan met kennis en redelijkheid.
Wijziging van de Wet op de Staatsschuld: noodzakelijke correctie, geen carte blanche
De nieuwe wijziging van de Wet op de Staatsschuld (S.B. 2002 no. 27) is geen ontsporing, maar een technisch noodzakelijke aanpassing aan de feitelijke economische situatie. Per juli 2025 bedraagt de schuld/BBP-ratio 94,4 procent, ruim boven de wettelijke norm van 60 procent. De wijziging legaliseert de huidige overschrijding en schept tijdelijke ruimte voor verantwoorde financiering tot en met 2028.
Conform artikel 3a wordt die ruimte alleen toegestaan bij negatieve groei, koersstijging of noodzakelijke begrotingsdekking. Artikel II verplicht de regering om de schuldquote binnen elf jaar – uiterlijk in 2036 – weer tot 60 procent terug te brengen. De wet is verankerd in strikte borgingen voor parlementair toezicht en transparantie.
Centraal staat het jaarlijkse staatschuldenplan, dat de minister van Financiën gelijktijdig met de begroting aan De Nationale Assemblée moet voorleggen. Het plan geeft een volledig overzicht van de schuldpositie, lopende verplichtingen en voorgenomen financieringsoperaties, en bevat een tijdpad voor de terugkeer onder het wettelijke plafond. DNA kan zo jaarlijks toetsen en bijsturen. In spoedgevallen mag de minister tijdelijk handelen, maar de goedkeuring van DNA moet binnen drie maanden volgen (artikel 3a lid 4). Dat combineert slagkracht met democratische controle.
De tijdelijke bepaling tot 2028 is een beschermingsmechanisme, geen vrijbrief voor schuldverhoging. Ze overbrugt de periode tot de eerste offshore-olie-inkomsten worden gerealiseerd en vervalt automatisch, tenzij DNA een verlenging goedkeurt. Daarmee wordt de schuldwet niet afgezwakt, maar gedynamiseerd – aangepast aan de reële economische conjunctuur.
Herstel van geloofwaardigheid
De wijziging beoogt geen schuldverhoging, maar schuldnormalisatie. Ze combineert realistische beleidsruimte met verantwoording en discipline. De VES zou moeten erkennen dat deze wet geen afwijking van transparantie is, maar juist een versterking daarvan: DNA krijgt jaarlijkse inzage, de schuldreductie is tijdgebonden en het beleid wordt toetsbaar.
De wet past binnen de logica van de Debt Sustainability Analyse (DSA), die aantoont dat Suriname tegen 2035 onder de 60-procentnorm kan terugkeren bij voortgezet groeibeleid. De echte dwaling zou zijn om uit angst voor kritiek vast te houden aan een starre wet die de economische werkelijkheid negeert.
De nieuwe regeling maakt herstel mogelijk zonder de principes van verantwoording te ondermijnen. Alleen door realisme te combineren met strikte verantwoording kan Suriname zijn fiscale geloofwaardigheid herwinnen. Transparantie, discipline en deskundig leiderschap zijn nu de drie pijlers waarop economisch herstel rust. Alleen zo kan de samenleving opnieuw vertrouwen krijgen in bestuur, munt en toekomst.
Linda Mijnals