Doodstraf in de VS: “Een humane methode bestaat niet”

door

Zeker negentien minuten duurde de doodstrijd voor Anthony Boyd. De 54-jarige man, veroordeeld voor hulp bij een moord in 1993, werd donderdag in Alabama geëxecuteerd met stikstof via een masker. Over deze en andere executiemethoden is, los van de vraag of je voor of tegen de doodstraf bent, al jaren discussie in de VS, met name vanwege de gruwelijke uitwassen.
Allereerst: de Amerikaanse Bill of Rights verbiedt sinds 1789 ‘wrede en ongebruikelijke straffen’. Die regel wordt door Amerikaanse staten heel verschillend uitgelegd. In de meeste staten is de doodstraf afgeschaft of opgeschort, maar in tien staten vinden nog steeds executies plaats. De methodes die daarvoor worden gebruikt verschillen en soms kan de veroordeelde kiezen.
Joop Bouma, journalist en schrijver van het boek De Dood als Straf wijst erop dat de zoektocht naar een ‘humane’ manier om de doodstraf uit te voeren een lange geschiedenis kent. Die begint in de 19e eeuw, als politici af willen van het het vuurpeloton en het lynchen.
“Met de komst van elektriciteit kwam ook de elektrische stoel, en die deed het aanvankelijk volgens velen best goed. Al waren er ook gevallen waarbij de hendel telkens opnieuw moest worden overgehaald voordat de veroordeelde uiteindelijk stierf.”
In de 20e eeuw werd daarnaast in verschillende staten de gaskamer geïntroduceerd. De executies verliepen soms zo traag en huiveringwekkend dat de kijkkamer werd ontruimd. Een gevangenismedewerker in Arizona dreigde na een bijzonder akelige executie in 1992 met ontslag als de gaskamer nog langer zou worden gebruikt.
Intussen had in de jaren 80 de dodelijke injectie zijn intrede gedaan. “Dat leek een tijd lang een prachtig middel voor wie een humanere doodstraf wilde, het liep aanvankelijk als een trein”, zegt Bouma. “Het is in theorie ook beter: de veroordeelde wordt eerst buiten bewustzijn gebracht en daarna volgt een middel dat een hartstilstand veroorzaakt.”
Bron: Bureau of Justice Statist
Maar ook met de injecties ging het mis. Soms was er twijfel over de verdoving en in enkele gevallen duurde het soms uren voordat de terdoodveroordeelde overleed. Farmaceutische bedrijven vonden het na enkele gruwelijke executies ook in toenemende mate onethisch dat hun producten daarvoor werden gebruikt.
“Er ontstond een crisis doordat er amper nog chemische stoffen voor dodelijke injecties beschikbaar waren. Ze konden alleen nog hun voorraad opmaken. Dat leidde tijdelijk tot minder executies, en ook gingen staten op zoek naar alternatieve methoden.”
Een van die methoden is het stikstofmasker waarmee inmiddels acht veroordeelden zijn geëxecuteerd, onder wie Anthony Boyd, die volgens de geestelijk verzorger die hem bijstond vier minuten bewoog en trilde, en daarna nog 15 minuten naar adem hapte voordat het stil werd. Voorstanders van de methode beweren dat Boyds bewegingen onbewust waren. Bouma betwijfelt dat. “Het is gewoon martelen”, vindt Bouma. “En daarnaast is er het risico dat het masker niet goed afsluit.”
Vuurpeloton
Daarmee lijkt de methode niet ‘humaner’ dan de guillotine of het vuurpeloton.
Het vuurpeloton is in sommige staten nooit helemaal weggeweest (soms kunnen veroordeelden ervoor kiezen), en in Idaho heeft deze manier van executeren weer de voorkeur. Maar veel staten schrikken terug voor deze methode. “Omdat er bloed aan te pas komt”, vermoedt Bouma. “Dat willen mensen niet zien. Ze hebben liever een soort medische setting.”
Bouma sprak als journalist door de jaren heen meerdere terdoodveroordeelden en familie van hun slachtoffers. Een van die veroordeelden, Bryan Jennings, zit in Florida al 45 jaar in de dodencel en wordt vrijwel zeker over twee weken geëxecuteerd. Een keuze over hoe dat gebeurt heeft hij niet, het wordt de dodelijke injectie.
Volgens Bouma bestaat er geen ‘humane’ manier om mensen ter dood te brengen. “In mijn optiek is de doodstraf barbaars en zijn de methoden dat ook. Ze hebben allemaal risico’s. De enige humane oplossing is stoppen met de doodstraf, zoals de meeste beschaafde landen hebben gedaan.”