De onafgemaakte vrijheid

door

SURINAME VIERT VANDAAG de Dag der Marrons – een dag van trots, herdenking en bewustwording. Op 10 oktober 1760 sloot de stam der Okanisi als eerste vrede met de koloniale overheersers. In de jaren daarna volgden nog drie vredesverdragen, waarmee een einde kwam aan de bloedige jacht op gevluchte slaven. Wat begon als een strijd om vrijheid groeide uit tot een symbool van verzet, veerkracht en waardigheid.

Sinds 1974 wordt deze dag officieel herdacht, dankzij de inzet van onder meer marronhistoricus André Pakosie en de granmans, die de betekenis van deze geschiedenis voor de Surinaamse natie onderstreepten. Maar terwijl Suriname vandaag hulde brengt aan de helden van toen, blijft een deel van hun strijd onvoltooid.

In het binnenland worden Marrondorpen, zoals Nieuw Koffiekamp, letterlijk ingesloten door goudconcessies die door de overheid aan particuliere bedrijven zijn verleend

De nakomelingen van de Marrons die nog in de traditionele leefgebieden wonen genieten weliswaar formeel vrijheid, maar niet de zekerheid die daar onlosmakelijk bij hoort: het recht op het land waarop zij al eeuwen leven. De beloofde wettelijke verankering van de collectieve grondenrechten van Marrons en inheemsen is, ondanks decennia van beloften, nog altijd niet gerealiseerd. Daarmee blijft een fundamenteel onrecht bestaan dat de erfenis van 1760 tegenspreekt.De gevolgen van dat uitblijven zijn allesbehalve theoretisch. In het binnenland worden Marrondorpen, zoals Nieuw Koffiekamp, letterlijk ingesloten door goudconcessies die door de overheid aan particuliere bedrijven zijn verleend. Landbouwgronden verdwijnen, rivieren worden vervuild door kwik, bossen worden gekapt, en gemeenschappen verliezen hun bestaansbasis. De mensen die ooit vochten voor vrijheid, worden nu geconfronteerd met economische kolonisatie in een nieuwe vorm – niet meer met ketenen en geweren, maar met contracten, concessies en politieke onwil.Dat Suriname in 2025 nog steeds geen wet heeft die deze collectieve rechten garandeert, is beschamend. De staat heeft zich bij herhaling verplicht – onder meer via uitspraken van het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens – om de grondenrechten van tribale volkeren te erkennen. Toch blijft daadwerkelijke uitvoering uit. Conceptwetten worden telkens op de lange baan geschoven, afgezwakt of herschreven op manieren die de zeggenschap van de overheid boven die van de gemeenschappen plaatsen. De mogelijkheid dat de staat land kan uitgeven zonder toestemming van de bewoners blijft onaangetast. Het resultaat is dat Marron- én inheemse gemeenschappen juridisch vogelvrij zijn, afhankelijk van de willekeur van de regering van het moment.Suriname kan zich niet blijven verschuilen achter complexiteit, politieke verdeeldheid of economische noodzaak. Zolang grondenrechten niet wettelijk zijn vastgelegd, is er geen sprake van echte erkenning, laat staan van rechtvaardigheid. De regering heeft niet alleen een morele plicht, maar ook een wettelijke verantwoordelijkheid om eindelijk de beloften aan deze gemeenschappen na te komen.De Dag der Marrons verdient meer dan rituele lofzangen en feestelijke toespraken. Zij vraagt om politieke moed, om wetgeving die vrijheid omzet in zekerheid, en om beleid dat ontwikkeling niet ten koste laat gaan van mens en milieu. Pas wanneer de Marrons en inheemsen werkelijk zeggenschap hebben over hun grond, kan Suriname met recht zeggen dat de strijd van 1760 voltooid is. Pas dan krijgt de Dag der Marrons zijn volle betekenis — als dag van vrijheid, rechtvaardigheid en respect voor wie dit land mee hebben gevormd. De Dag der Marrons herinnert ons eraan dat ware vrede niet alleen wordt gesloten op papier, maar ook wordt onderhouden in beleid en wet. Tot die dag blijft de vrede die destijds werd getekend, slechts half gesloten. De strijd van toen is nog niet voorbij; zij vraagt vandaag om daden.