BESCHOUWING — WOB voor de show van stal gehaald

door

VHP-parlementariër Asiskumar Gajadien heeft recentelijk het initiatiefvoorstel wet Openbaarheid van Bestuursinformatie (WOB) bij De Nationale Assemblee ingediend. Het is de zoveelste poging om deze wet op de agenda te zetten, maar veel politici zitten er helemaal niet op te wachten dat die er komt. Want dan kunnen eventuele schimmige zaakje aan het licht komen en dat willen ze niet.

Tekst Armand Snijders

Beeld DNA

De WOB verplicht beleidsmakers om feiten en cijfers over het bestuur en beleid ter beschikking te stellen van journalisten, als ze daarom vragen. Vooral om te voorkomen dat politici en andere bestuurders en beleidsmakers gegevens achterhouden en doelbewust verzwijgen, al dan niet om zichzelf en anderen te verrijken. De samenleving heeft er in een democratische rechtstaat recht op om alle gangen van de leiders en hun werkarmen na te gaan.

“Het is, gezien de persoonlijke en partijbelangen die koste wat het kost moeten worden beschermd, zeer de vraag wie zijn nek gaat uitsteken om dit heikele dossier vóór 2030 door DNA te krijgen”

Om een voorbeeld te noemen: met de WOB in de hand hadden de media van voormalig minister Albert Ramdin van Buitenlandse Zaken, International Business en Internationale Samenwerking kunnen eisen de werkelijke kosten van de deelname van Suriname aan de World Expo in 2021 in Dubai openbaar te maken en dat desnoods via de rechter kunnen afdwingen. Nu kon hij gewoon ‘dommetje’ spelen en die cijfers onder zich houden.

Halfslachtige voorstellen

Terwijl de samenleving al decennia schreeuwt om openbaarheid van overheidsbeslissingen, heeft nog geen enkele politicus serieus pogingen gedaan om ervoor te zorgen dat de WOB er ook echt komt. Zo nu en dan worden wel halfslachtige voorstellen ingediend, maar dat is alleen voor de politieke show. Eens in de zoveel jaar wordt er wat over de WOB geroepen en van alles beloofd met iedere keer hetzelfde teleurstellende einde, waarna verantwoordelijke politici hun handen in onschuld wassen.

Tijdens de eerste regering van president Desi Bouterse bood toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Soewarto Moestadja in 2013 een concept-WOB aan de raad van ministers aan met de bedoeling dat dit verder moest worden uitgewerkt. Vervolgens gebeurde er weinig mee, waarna journalisten in 2016 om opheldering vroegen bij vicepresident Ashwin Adhin. Die bevestigde dat de wet er lag en dat was het. Hij zegde wel toe het te zullen uitzoeken maar kwam er nooit meer op terug.

Harder dan ooit nodig

In 2020 beweerde president Chandrikapersad Santokhi de WOB serieus te zullen oppakken en tijdens één van de eerste persconferenties riep vicepresident Ronnie Brunswijk dat hij zich daar sterk voor zou maken. Echter, ook dat bleken loze woorden. Lange tijd werd vanuit regeringszijde helemaal niets gedaan, terwijl tegelijkertijd de beloofde transparantie achterwege bleef, waardoor de wet harder dan ooit nodig zou zijn.

Voor de NDP was dat aanleiding om in 2022 samen met BEP een voorstel voor een conceptwet in te dienen bij De Nationale Assemblee. En dat terwijl diezelfde NDP de ‘Moestadja’-wet toen ze zelf aan de macht was – nota bene met huidig president Jennifer Geerlings-Simons als assembleevoorzitter – had laten liggen. De regering-Santokhi kon toen niet achterblijven en kwam enkele weken later met een eigen voorstel.

Holle praat van Bee

Toenmalig parlementsvoorzitter Marinus Bee beloofde begin 2022 dat de behandeling van die wet “over niet al te lange tijd” op de agenda zou worden gezet en herhaalde dat twee jaar later nogmaals. Dat leek een moedige stap, maar uiteindelijk bleek het holle praat. En dus is het land anno 2025 nog altijd verstoken van een WOB. Niemand die dat echt verbaast in Suriname, maar het komt het vertrouwen in politici zeker niet ten goede.

Dat VHP’er Gajadien de wet nu weer oprakelt en uit de ijskast heeft gehaald, is even voorspelbaar als onzinnig. Zijn partij is in mei door de kiezers naar de oppositiebanken verwezen en wil laten zien dat zij voor de openheid staat waar ze vijf jaar lak aan had. Gajadien, die destijds voorzitter was van de parlementaire commissie die de wet moest voorbereiden, beweert dat de WOB tijdens de vorige regeerperiode in commissieverband in behandeling genomen en besproken was met maatschappelijke groeperingen.

Maatschappelijke verwachtingen

Over waarom het nooit op de agenda is gekomen voor openbare behandeling in De Nationale Assemblee, heeft hij nu opeens een excuus: “Het maatschappelijke middenveld was unaniem van mening dat het concept niet voldeed aan de maatschappelijke verwachtingen”, zo zei hij recentelijk. Bovendien bleek volgens hem dat “het wetsvoorstel internationaal gezien een achterhaalde manier is om de overheid te bewegen tot meer transparantie en betere communicatie, die moeten leiden tot behoorlijk bestuur”.

Hij heeft eigenlijk liever een wet Open Overheid (WOO). Deze wet vereist een actievere rol van de overheid om transparant te zijn, de communicatie over bestuurlijke aangelegenheden te verbeteren en zich verantwoordelijker op te stellen naar de burgers. Maar omdat dit wel heel erg veel zal vragen van de Surinaamse overheid, pleit Gajadien toch maar voor een WOB. Zijn uitleg komt bij een groot deel van de samenleving als verwarrend over en is daardoor allesbehalve geloofwaardig.

Zijn partij zit nu in de oppositie en heeft niet zoveel meer te vertellen, dus brengt hij zijn voorstel als een initiatief om “opnieuw een aanzet te geven zodat deze wet op de agenda van het parlement wordt geplaatst”. Hij moet toch in de oppositiebanken en de samenleving laten zien dat zíjn partij het beste voor heeft met het land en de inwoners, in tegenstelling tot de voorbije vijf jaar.

“Terwijl de samenleving al decennia schreeuwt om openbaarheid van overheidsbeslissingen, heeft nog geen enkele politicus serieus pogingen gedaan om ervoor te zorgen dat de WOB er echt komt”

Alle seinen op groen?

Je zou denken dat met alle huidige spelers in het politieke veld alle seinen op groen staan en niets meer in de weg ligt om de WOB echt tot wet te maken. President Geerlings-Simons was voorzitter van de assemblee in het Bouterse-tijdperk toen al een voorstel naar de raad van ministers was gestuurd.  Adhin wekte als vicepresident de indruk dat hij zich daar hard voor maakte en kan er nu als assembleevoorzitter voor zorgen dat de wet nu echt op de DNA-agenda komt. Zijn toenmalige opvolger als vicepresident, Brunswijk, riep ook altijd dat de WOB moet komen. Hij maakt weer deel uit van de coalitie, dus zou hij een flinke duit in de zak kunnen doen om de wet deze regeerperiode erdoor te krijgen.

Datzelfde geldt voor Bee, die nu zelfs minister van Binnenlandse Zaken is en in die hoedanigheid het beslissende zetje kan geven. Echter, het is gezien de persoonlijke en partijbelangen die koste wat het kost moeten worden beschermd zeer de vraag wie zijn nek gaat uitsteken om dit heikele dossier vóór 2030 door De Nationale Assemblee te krijgen. De geloofwaardigheid van de regering valt of staat daar uiteindelijk deels hiermee.

Het initiatiefvoorstel dat Asiskumar Gajadien heeft ingediend heet officieel wet Openbaarheid van Bestuursinformatie. Echter, in de volksmond wordt al jaren over de wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) gesproken. In Nederland heet het sinds 1 mei 2022 de wet Open Overheid (WOO), dat als de opvolger van de WOB wordt beschouwd, maar in grote lijnen dezelfde – of nog strengere – spelregels omvat waar de overheid zich aan moet houden. Journalisten daar maken er regelmatig gebruik van om informatie van de overheid openbaar te maken. De uitvoering en naleving van de wet valt of staat bij de rechter, via wie media hun beklag kunnen doen als de overheid toch in gebreke blijft. In Nederland – en veel andere landen – leggen overheden zich neer bij het oordeel van de rechter. Maar in landen waar de rechtspraak niet zo sterk in haar schoenen staat – zoals tegenwoordig zelfs de Verenigde Staten – lappen politici en overheden soms of zeer regelmatig hun variant van de WOB en de uitspraken van rechters aan hun laars.