BESCHOUWING — Illusie: Dromen over meer belastinginkomsten

door

President Jennifer Geerlings-Simons heeft in haar eerste maanden aan de macht en in haar eerste jaarrede een allesbehalve positief beeld geschetst van de financiële situatie van Suriname. Naar het Internationaal Monetair Fonds (IMF) gaan om de gaten op de toekomstige begrotingen enigszins te dekken, wil ze niet. Ze zal het geld dus ergens vandaan moeten halen, waarschuwt ze. Het staatshoofd richt haar vizier vooral op het verhogen van de belastinginkomsten. Maar het is met alle ervaringen uit het verleden een illusie dat dit wel iets gaat opleveren.

Tekst Armand Snijders

Beeld CDS &

Dat de belastinginkomsten moeten worden verhoogd om de staatsuitgaven de komende jaren te kunnen dekken, is het verhaal dat de samenleving al minstens twintig jaar moet aanhoren. Ook deze president roept dat bijna enthousiast; zij wil dat geld onder meer halen bij de grotere bedrijven, die volgens haar “wel weten dat ze moeten betalen, maar om de één of andere reden werden tegengehouden”, zo beweert ze. Door wíe dat werd tegengehouden, maakte het staatshoofd niet duidelijk. Ook niet om welke bedrijven het gaat. Het zou komen doordat de Belastingdienst “op bepaalde plekken niet goed functioneerde”.

“Anno 2025 zijn de Belastingdienst en douane nog altijd behoorlijk verrot. Het streven van Geerlings-Simons om daar verandering in te brengen, is nobel, maar gedoemd tot falen”

Maar een duidelijk plan om dat te gaan veranderen, is er vooralsnog niet. Het is sowieso geen geheim dat Suriname ieder jaar vele honderden miljoenen Surinaamse dollars – of misschien zelfs meer – misloopt doordat de Belastingdienst haar werk niet naar behoren doet. Dat ligt niet alleen aan de ambtenaren die de afdrachten moeten innen, maar ook aan de beleidsmakers die hen de tools niet geven om dat te kunnen doen.

Snelle groei

Overigens, de heel grote ondernemingen houden zich doorgaans wel keurig aan de regels. Het zijn vooral middensegment bedrijven die opvallend snel groeien en hun boekhouding deels aan het oog van de autoriteiten (lees: vooral de Belastingdienst) onttrekken. Sommige van die bedrijven zijn – zo wordt vermoed – opgebouwd met geld verkregen in het criminele circuit (meestal drugs).

Over die inkomsten betalen ze natuurlijk geen belastingen en proberen ze wit te wassen via de bedrijven die ze als een soort dekmantel opzetten. Niet zelden hebben deze ‘ondernemers’ ook een dikke vinger in de pap in de politiek weten te vergaren (of eigenlijk kopen), waardoor ze enige invloed kunnen uitoefenen en zelfs overheidsopdrachten kunnen vergaren. Dat is niet iets van nu; zo gaat het al jaren.

Hand in hand

De Belastingdienst en corruptie lijken hand in hand te gaan. Welgestelde, malafide ondernemers betalen niet zelden ambtenaren onder de tafel om minder te hoeven af te dragen. Hetzelfde gebeurt bij de douane, die onder de Belastingdienst ressorteert. Daar ontspringen velen de dans en betalen veel minder invoerrecht, omdat ambtenaren een oogje dichtknijpen. Dat kost de staatskas ieder jaar minimaal honderd miljoen euro, zo becijferde toenmalig minister Armand Achaibersing van Financiën en Planning in 2022. Het was volgens hem een honingpot voor fraudeurs.

Echter, hij wist zich ook geen raad met de situatie, maar stelde wel een werkgroep in die ‘alle onzuiverheden’ in beeld moest brengen. Hij zou dan ‘waar nodig maatregelen treffen tegen corruptelingen en anderen die oogluikend de ongewenste tafelen toestaan’. Het resultaat van die commissie was uiteindelijk nihil.

Ismaël Kalaykhan

Toenmalig president Chandrikapersad Santokhi (2020-2025) riep in zijn inaugurele rede in 2020 ook al dat de Belastingdienst en de douane onvoldoende functioneerden. Hij zou korte metten maken met alle misstanden en stelde per 1 augustus 2020 Ismaël Kalaykhan aan als directeur. Maar deze kon het tij niet keren.

Over zijn functioneren kwamen steeds meer klachten en bovendien had Santokhi de regels overtreden bij zijn benoeming en had Kalaykhan daardoor helemaal niet de bevoegdheden van een directeur. Na publicaties daarover in de Ware Tijd restte hem niets anders dan op te stappen.

Santokhi heeft daar vervolgens nooit een woord aan vuil gemaakt en bij de Belastingdienst ging alles op de oude voet verder. Sindsdien zijn er weinig resultaten geboekt om de organisatie transparanter te maken en vooral de staatsinkomsten te vergroten. Behalve dan dat Santokhi weer wat zinloze werkgroepen en commissies instelde.

Gedoemd tot falen

Anno 2025 zijn de Belastingdienst en douane nog altijd behoorlijk verrot. Het streven van Geerlings-Simons om daar verandering in te brengen, is nobel, maar gedoemd tot falen. Daarvoor is de politiek – geen partij uitgezonderd – teveel verweven met de ondernemers die er alle baat bij hebben dat deze corrupte cultuur blijft voortbestaan.

Ook vanuit de vakbeweging zal men zich verzetten tegen stringente maatregelen, omdat ook daar figuren zitten die het hart niet op de juiste plaats hebben. Dat leidt tot arbeidsonrust en stakingen, die het imago van Suriname als opkomend olieproducerend land ernstig kunnen schaden. Zolang de president deze machtige partijen niet kan breken, zal het dweilen met een open kraan blijven en kan Geerlings-Simons alleen maar dromen over meer belastinginkomsten.

Het moment waarop het naambord van het hoofdkwartier van de douane wordt onthuld.