Vene en de geschoren opening

door

DE SNIJD / Armand Snijders

Ik moest het even op mij laten inwerken dat ex-president Vene ons recentelijk definitief heeft verlaten. Hij heeft toch ook deel van míjn leven uitgemaakt en dat misschien zelfs beïnvloed. Ik heb hem in de eerste helft van de jaren negentig een keertje of twee mogen interviewen en dat waren – eerlijk gezegd – nou niet bepaald journalistieke hoogtepunten in mijn carrière. Ik weet nog dat de afspraken daarvoor uiterst moeizaam tot stand kwamen, wat mede veroorzaakt werd door zijn diepgewortelde afkeer van blanken.

Hij heeft dat nooit openlijk zo gezegd, maar het bleek uit alles. Hij was wel professioneel genoeg om dat niet direct te uiten, maar tijdens de gesprekken die we hadden, proefde je gewoon de achterdocht en gereserveerdheid. Dus alleen al om die reden zijn we nooit vrienden geworden. Sterker nog, we zijn vóór zijn tweede regeertermijn – die in 2000 begon – behoorlijk gebrouilleerd geraakt, zoals dat zo fraai heet. Daarna was ik niet meer welkom bij Vene (voor zover ik dat voor die tijd wel was).

“We zijn vóór zijn tweede regeertermijn – die in 2000 begon – behoorlijk gebrouilleerd geraakt, zoals dat zo fraai heet. Daarna was ik niet meer welkom bij Vene”

Dat hij een veelal bejubeld staatsman was, maar geen greintje gevoel voor humor had, was mij al gebleken bij de opening van het nieuwe onderkomen van de Nederlandse ambassade aan de Van Rooseveltkade in Paramaribo. Tijdens de bouw was een discussie ontstaan in het nationale praathuis over onder meer het aantal toiletten dat er in kwam. Volgens veel politici waren het er wel erg veel en er volgden allerlei complottheorieën over al die spionnen die in het gebouw gestationeerd zouden worden.

Op de dag van de opening op 14 juni 1996 waren president Vene en veel van zijn ministers aanwezig. Voor deze gelegenheid was de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Hans van Mierlo, overgekomen. Hij begon zijn toespraak op een ludieke manier: “Dames en heren, ik moet u wat bekennen. Eigenlijk zitten we niet in de garage van dit fraaie gebouw, maar op het dak van ons inlichtingencentrum.”

Vrijwel iedereen barstte in lachen uit, alleen het gezelschap van Vene keek strak voor zich uit. Hij vond dat een respectloze grap. Maar het kon nog erger, merkte ik twee jaar later. In 1998 was hij als oud-pres in het toenmalige restaurant De Hofstede aan de Hofstede Crulllaan uitgenodigd voor de opening van een expositie met schilderijen van de zonderlinge Nederlandse kunstenaar/rockster Herman Brood.

Die dag is trouwens als een van de meest memorabele in mijn journalistieke leven de boeken ingegaan en dat kwam niet alleen door Brood. ’s Morgens in alle vroegte vertrok ik met de Nederlandse kardinaal Ad Simonis – die ook in Suriname was – naar Batavia, waar hij een eucharistieviering zou leiden ter ere van Peerke Donders. Ik had daar eigenlijk niet zo’n zin in; het was een lange trip per bus en boot en ik moest ’s avonds ook nog naar Brood’s expositie. Maar het was uiteindelijk heel gezellig met de kardinaal. Hij tapte tijdens de tocht zelfs heel wat – voor een kardinaal – ondeugende moppen.

Eenmaal bij Brood moest ik mij snel aanpassen. Terwijl Vene en andere hoogwaardigheidsbekleders zich in De Hofstede verzamelden om daar de opening plichtmatig bij te wonen, werd Brood op het allerlaatste moment boven water gehaald om daar ook zijn zegje te doen. Hij was een etmaal lang zoek geweest en zou in een getto van Paramaribo hebben vertoefd, op zoek naar zijn dagelijkse portie ‘bruin’, zoals heroïne ook wel wordt genoemd. Kennelijk was het daar gezellig en bleef hij daar hangen, waardoor hij bijna zijn eigen tentoonstelling misliep.

“Het enige dat hij na een paar seconden zei op zijn karakteristieke bromtoon, was ‘Ik geloof dat we het hierbij maar moeten laten… goedenavond’, draaide zich om en vertrok”

Uiteindelijk werd hij toch nog gevonden en gaf – met tegenzin – acte de présence bij het feestje ter ere van hem. Weliswaar was hij zwaar onder invloed van alcohol en drugs, maar hij was er in ieder geval. Alleen zag ik Vene bij wijze van spreken van zijn stoel vallen toen Brood beneveld de legendarische woorden sprak: “Ik hou helemaal niet van openingen, alleen als ze geschoren zijn!” Het publiek lachte er om, maar toen het door had dat Vene daar absoluut de lol niet van in zag, verstomde dat lachen.

Daarna heb ik hem nog met enige regelmaat gesproken, maar van zijn kant was dat absoluut niet van harte. En al helemaal niet nadat ik hem – in zijn ogen – had beledigd, ook al vond ik toen dat hij dat verdiende. Enkele maanden tot een jaar voor zijn tweede presidentschap kwamen een collega en ik hem toevallig tegen in een ruimte van het nationale praathuis. We raakten daar met hem verwikkeld in een stevige discussie over zijn terugkerende aversie tegen witte mensen, die hij volgens eigen zeggen allemaal verantwoordelijk hield voor het koloniale verleden en het onrecht dat de Afro-gemeenschap was aangedaan.

Moe van deze eeuwige discussie – waarbij hij alle blanken door de eeuwen heen over één kam schoor – flapte ik eruit dat hij blij mocht zijn dat de Hollanders zijn voorouders hadden weggehaald uit Afrika. Want anders zou hij nu nog met alleen een vijgenblad in de bush rondlopen en nooit president van het fraaie Suriname zijn geworden (of woorden van gelijke strekking). Een akelige stilte volgde. Alsof hij even moest laten bezinken wat ik had gezegd. Mijn (eveneens witte) collega kromp ineen en wierp mij een blik toe van ‘wat zeg jij nou?’. Het enige dat Vene na een paar seconden zei op zijn karakteristieke bromtoon, was “Ik geloof dat we het hierbij maar moeten laten… goedenavond”, draaide zich om en vertrok.

Ik weet dat ik wellicht wat over de scheef was gegaan door zoiets tegen notabene de ex-president te zeggen – ook ik vind dat kolonialisme, onderdrukking en slavernij helemaal niet goed te praten zijn – maar ik was dat eeuwige ge-emmer over dit onderwerp helemaal zat. In de jaren daarna leerde ik dat er veel meer van dergelijke drammers zijn, met wie iedere discussie onmogelijk is. En dat je daar desondanks respect voor dient te hebben. Zeker voor de kundige staatsman Vene, aan wie niemand aan kan tippen in Suriname.

armand.snijders@gmail.com