Oorlog, honger en massamoorden in Sudan, en de wereld doet niets

door

Sudan kampt al met hongersnood en een voortslepende burgeroorlog, maar de toch al wanhopige situatie van miljoenen Sudanezen dreigt nog erger te worden als niemand ingrijpt, zeggen deskundigen. Maandag stelde VN-voedselwaakhond IPC voor de tweede keer binnen een jaar hongersnood vast in delen van Sudan.
“Hier gebeurt een nieuw Rwanda,”, waarschuwt voedselzekerheidsexpert Timmo Gaasbeek, “en wij laten het gebeuren.” Ruim dertig jaar geleden werden in Rwanda in korte tijd ruim 800.000 Tutsi’s en 20.000 gematigde Hutu’s gedood door Hutu-extremisten.
Gaasbeek woonde vier jaar lang in Sudan en kent het gebied goed. “Er is een gebied zo groot als Frankrijk waar het relatief rustig is, en daar is veel landbouw, maar de afstanden zijn gigantisch. Van de kust naar Al-Fasher is het 2000 kilometer, de wegen zijn onveilig, je moet een frontlijn over en er is weinig brandstof.”
Vluchten gevaarlijk
Hij verwacht dat er tussen de 200.000 en 400.000 mensen zijn in Al-Fasher, de stad die vorige week na een belegering van anderhalf jaar werd ingenomen door de paramilitaire rebellenorganisatie Rapid Support Force (RSF).
De rebellen trokken volgens getuigen moordend door de stad en doodden duizenden burgers. “De bevolking zit met nauwelijks iets te eten klem. Als er niet heel snel iets gebeurt, gaan heel veel van die mensen dood”, zegt Gaasbeek.
Duizenden zijn op de vlucht geslagen, maar dat is een wanhopige onderneming. “Als je naar veilig gebied wil, moet je vijftig kilometer lopen door de woestijn. Dat is levensgevaarlijk en probeer maar eens zonder eten en drinken 50 kilometer te lopen.”
Ook de voedselzekerheid op plekken waar mensen nu heen vluchten staat onder druk, waarschuwt het IPC. Twintig andere gebieden in de regio’s Darfur en Kordofan lopen mede hierdoor het risico op hongersnood.
“Er moet heel snel eten en medische zorg heen”, zegt Gaasbeek. “Mensen moeten eruit gehaald worden, maar of dat gebeurt vraag ik me af.”
Hij heeft reden om dit te betwijfelen, want ondanks noodkreten is de situatie de afgelopen jaren niet verbeterd. De afwachtendheid van de internationale gemeenschap maakte The Guardian eerder deze zomer pijnlijk zichtbaar met een tijdlijn. Daarin werden de gebeurtenissen in het vluchtelingenkamp Zamzam en de voorbereidingen voor een internationale top in Londen over Sudan in chronologische volgorde weergegeven.
De productie illustreert wat er in Zamzam gebeurde, nadat RSF het vluchtelingenkamp in Noord-Darfur aanviel. Zeker 1500 burgers werden gedood bij massa-executies. De alarmerende berichten vanuit Zamzam werden genegeerd op de internationale top, die op een mislukking uitliep.
Geïmproviseerde schuilplekken
Op tientallen kilometers van Al-Fasher ligt Tawila, waar mensen worden opgevangen. Het Rode Kruis is daar actief en ziet dat de hulp tekortschiet voor de duizenden mensen die er hun toevlucht zoeken.
“De laatste tijd is er meer aandacht voor het leed van miljoenen mensen in Sudan”, zegt Bastiaan van Blokland van het Rode Kruis. “Het is de grootste humanitaire crisis ter wereld. Wat we nu zien in Darfur, zoals in Al-Fasher, is verschrikkelijk.”
Ook hulpverleners worden aangevallen, zegt Van Blokland. “Vorige week nog werden in Noord-Kordofan vijf van onze collega’s gedood. Dit moet stoppen.”
De hulporganisatie wil dat de internationale gemeenschap de strijdende partijen aanspreekt op schendingen van het oorlogsrecht. “Daar ligt een taak voor ons allemaal.”
Etnische zuivering
Mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch waarschuwen al langer voor etnische zuivering en mogelijke genocide in Darfur. De organisatie baseert zich op onderzoek naar de duizenden die omkwamen door geweld tegen Sudanezen van Afrikaanse afkomst.
Het is niet de eerste keer dat er sprake is van etnisch geweld in Darfur. Twintig jaar geleden werden naar schatting 300.000 Sudanezen van Afrikaanse afkomst omgebracht door de Arabische Janjaweed-milities, waar de RSF een voortzetting van is. Het Internationaal Strafhof (ICC) veroordeelde vorige maand voor het eerst een Sudanese rebellenleider voor de etnische zuivering van destijds.
Internationaal Strafhof
Het ICC zei maandag ernstig verontrust te zijn over de verhalen die uit Al-Fasher komen over massamoorden, verkrachtingen en ander geweld van de RSF-milities. Volgens het ICC passen “deze gruwelijkheden” in een patroon van geweld dat de hele regio sinds 2023 teistert. Dit soort daden, mits bewezen, kunnen neerkomen op misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden, stelde het hof.
Genocide of etnische zuivering noemt het hof niet. “Dat wil niet zeggen dat het ICC geen onderzoek doet naar genocide”, zegt hoofddocent internationaal strafrecht Marieke de Hoon (UvA) hierover. “Dat kan altijd nog toegevoegd worden”
Volgens De Hoon wil het ICC voorkomen dat de discussie over genocide afleidend werkt. “Dan krijgen degenen die betogen dat het geen genocide is weer de helft van de spreektijd en concluderen journalisten dat juristen het oneens zijn. Dan gaat de aandacht weg van de ernst van de vreselijke misdrijven die worden gepleegd.”