50 jaar Srefidensi: Wortu d’e abra – Woorden die oversteken

door

“Ik denk dat je van huis uit moet worden geprikkeld om te lezen; boeken en gedichten. Ik ben opgegroeid in een huis met een bibliotheek en dat heeft me enorm geïnspireerd”, vertelt Zulile Blinker aan de Ware Tijd. De dichteres, spoken word-artiest en theatermaker meent dat jongeren veel meer moeten worden geprikkeld op literair gebied met onder meer kunst en cultuur activiteiten. “Vroeger gingen schrijvers en dichters naar scholen. Er was een  kinderboekenfestival. Waar is het curriculum dat de ontwikkeling van schrijftalent ondersteunt?” vraagt zij zich af.

Tekst Tascha Aveloo

Beeld Kokolampu

Blinker meent dat er hierover meer visie moet worden ontwikkeld en dat er in dat proces van curriculumontwikkeling meer samenspraak zou moeten zijn met het actieve veld van schrijvers en dichters. Haar stichting Platform Support Suriname is begonnen met het project Wortu d’e abra, in het kader van vijfig jaar Srefidensi. Het is er één van bezinning en viering van onafhankelijkheid door middel van de kracht van het woord. Het project begon in juli en loopt tot en met eind november.

“We praten te veel; we moeten meer doen”

De hoogtepunten van het project zijn korte video’s, waarin gedichten worden gedeclameerd en  het schrijverskamp Wortu d’e Abra, waarin dichters samenkomen om te schrijven, te delen en te inspireren. Het kamp vond van 10 tot en met 12 oktober plaats tijdens ‘De week van het Nederlands’.

Naast de eindresultaten – acht audio- en videoproducties – staat vooral het proces rondom dit project centraal. Blinker vindt dat mensen ook verantwoordelijkheid dragen meer te doen om geld te zoeken voor het uitvoeren van projecten. “Als men vraagt wat ik nodig heb om iets te doen, is de eerste vraag niet ‘hoeveel geld’, maar wat is je verhaal? Klopt het en wat is de visie? Is die helder verwoord, zodat je die ondersteuning ook echt kan krijgen.”

Blinker vindt het jammer dat men geen of nauwelijks gebruikmaakt van de financieringsmogelijkheden van bijvoorbeeld het Cultuurfonds. Dit instituut ondersteunt haar project. “Mensen moeten leren projecten te schrijven.”

Toen en nu

Waar men ook naar zou moeten kijken zijn andere vormen van publicatie. Publicatie in literaire zin hoeft niet altijd in boekvorm te zijn. “Ik ben spoken word artiest, ik schrijf en dan is er declamatie. Dat is het gesproken woord en voor de ondersteuning gebruik ik video en audio. Maar ik geloof ook in ‘wie schrijft, die blijft’.”

Wortu d’e Abra – Woorden die oversteken, woorden die meegaan in de toekomst. Zo beschrijft Blinker het project, gebaseerd op een bloemlezing uit 1957 van dichter Shrinivasi. “Als je gedichten leest van Trefossa, Johanna Schouten-Elsenhout, Slory en anderen, dan lijkt het erop alsof wat toen gold nog steeds voor deze tijd is bestemd. Het zijn deze klanken uit het verleden die we analyseren.”

De gedichten worden geanalyseerd en er wordt stilgestaan bij wat er al is geschreven. “Tijdens de periode van onderzoek heb ik gecommuniceerd met de dichters via hun werk en gekeken hoe we deze woorden verder dragen in het heden tot aan de toekomst. Met welke woorden we moeten oversteken, sortu wortu wi e tya go ini den tèn di de now en den tèn di e kon.” Voor Blinker zijn de dichters van toen – sommigen zijn nog in leven – de schouders waarop de nieuwe generatie dichters mag staan. “Door hun werk, kan ik nu doen wat ik doe.”

Ze woont sinds 2012 in Suriname en als ze mensen vraagt naar ‘hun gedichten’ dan komt men vaak niet verder dan ‘Wan’ van Dobru. “Het gedicht heet officieel ‘Wan’, maar ik neem het de mensen niet meer kwalijk dat ze zeggen ‘Wan bon’, omdat ik me ook ervan bewust ben geworden dat we vooral een volk zijn van orale tradities.”

“Ik geloof in vergiffenis en heling. Woorden zijn daarin een heel belangrijk element”

Bezieling van woorden

Volgens Blinker heeft Wortu d’e Abra ook deels te maken met de doorwerking van de slavernij en de contractarbeid. “Ik geloof in vergiffenis en heling. Woorden zijn daarin een heel belangrijk element. Het gaat om hoe wij invulling geven aan hoe wij de doorverwerking van slavernij verwerken. Het gaat om de intentie waarmee je spreekt, de bezieling van woorden. Want als we praten over heling dan moeten we ook durven te praten over onze manieren. Te vaak hoor ik mensen zeggen ‘na so mi tan tan’. Maar dat kan niet, anders gaan die woorden in het verleden blijven steken en zijn we vijftig jaar later nog steeds bezig met deze oude woorden.”

Daarom dit project waarin Blinker en andere (jonge) dichters kijken naar de bezieling van deze ‘oudere gedichten’ in het nu. In dat kader zijn er sessies geweest met woordkunstenaars en taalkenners als Djinti, Celestine Raalte en Hermine Haman.

De dichter draagt de verantwoordelijkheid van ‘wat zeg je nu en met welke woorden’. “En met welke aaneenrijging van woorden kunnen wij die brug vormen om te kunnen oversteken. Dat is een spiritueel iets. Als je iets wil, dan moet je een gesprek hebben. Je moet de juiste vragen stellen.”

Blinker legt uit dat zij deze spirituele benadering heeft verkregen, nadat zij ‘Du Man’, het gedicht van Johanna Schouten-Elsenhout, had gelezen. “Dat gedicht daagt je uit om niet te kijken naar anderen, maar om vooral de eigen verantwoordelijkheid te dragen. We praten te veel; we moeten meer doen.”

Dit project is ook bedoeld voor talentontwikkeling. Samen met Ruth Joeroeja en Jomara Roletti vormt ze een creatief team om het geheel visueel vorm te geven bij de opnames van de gedichten. Het grote eindpunt is op 24 november wanneer in samenwerking met de commissie Herdenking 50 jaar Srefidensi een Puwema Neti zal worden gehouden. “Dit project is een cadeau aan Suriname”, besluit Blinker.