50 jaar Srefidensi. Hoe kwamen we hier en hoe verder?

door

“25 november Sranan kis wan pikin. Fa nen? Fa nen? Srefidensi now” zo zong Lieve Hugo, King of Kaseko, voor de komende onafhankelijkheid van Suriname. Hij heeft het moment niet meegemaakt. Hij overleed op 15 november 1975 in Amsterdam. Het was de bedoeling dat hij zou zingen de eerste keer dat de Surinaamse vlag gehesen zou worden. Dat ging niet door. Hij werd een week voor Srefidensi in Suriname begraven. Wat zou hij gezongen hebben als hij nu nog leefde? Hij zou nu 92 jaar zijn, maar stel dat hij nu nog leefde. “25 november Sranan kis wan gran pikin. Fa nen? Fa nen? ….. “
Lieve Hugo, King of Kaseko (1934‐1975)
Ik herinner me niet veel van die dag. Ik was niet in het stadion, maar weet nog wel dat ik op een gegeven moment in het “Onafhankelijkheidshotel” was, een met prefab panelen opgezet gebouw dat diende als opvang voor gasten uit binnen- en buitenland en als coordinatiecenrum voor de vele activiteiten. Het gebouw stond waar nu de parkeerplaats van Royal Torarica is. Het werd na het feest nog een poosje als overheidskantoor gebruikt maar is niet lang daarna afgebroken.
Koortsachtige dromen
Ik weet niet meer wat ik in dat gebouw zocht, maar het is een van de weinige duidelijke herinneringen die ik heb van die dag. Voor het overige herinner ik me een sfeer van opwinding, een soort collectief delirium, een koortsachtige onrust. Een delirium van hoge verwachtingen. Mensenmassa in de straten, in de Palmentuin, op het plein. Ik herinner me ook de schaars verlichte stilte van Pad van Wanica, vanuit sobere kamers, in zijwegen zonder straatlantaarns, de laatste flikkeringen van de voorbijgaande wereld van de kleine landbouwers. De dienstwoning bij de school te Helena Christina waarin mijn ouders toen woonden, is in de jaren tachtig afgebroeken.
Suriname raakte in flux. De kleine landbouwers vluchtten met tienduizenden richting Nederland, de duizenden stedelingen achterna die dat al sedert de jaren dertig deden. Er kwamen geen professoren meer uit Leiden colleges geven aan de medische faculteit. We hadden plotseling een visum nodig om naar Nederland te reizen en na Schengen werd het nog moeilijker. Ik was in de laatste onderwijscohort die Frans en Duits kreeg. Voortaan leerden we Spaans op school. We kregen de militaire straatgreep over ons heen, gevolgd door decennia van moreel en institutioneel verval Suriname veranderde van een van de welvarendste in een van de armste van Amerika. Ons politiek systeem ging steeds slechter functioneren. We hebben te maken met een machtspolitieke cultuur waarin constructieve samenwerking onmogelijk is geworden. De bevolking wordt etnisch gepolariseerd door de politiek, die misbruik maakt van verschillen in cultuur, taal, religie en geografie.
Goudkoorts
De koortsachtige onrust die ik op 25 november 1975 beleefde is nooit meer weggegaan en heeft nu ook Pad van Wanica te pakken. Als ik nu naar Helena Christina rijd moet ik goed opletten want de bebouwing langs de weg verandert van moment op moment. Het lijkt wel alsof er elke maand een supermarket, een kledingzaak, een autozaak of een bouwmaterialenwinkel bijkomt, om niet te spreken van de restaurants, de tankstations, de schoonheidssalons, de goudbedrijven, de grondverzetbedrijven, houtzagerijen en de gokgelegenheden. Hetzelfde geldt voor andere uitvalswegen van Paramaribo zoals de Kennedy Highway en de Oostwest verbinding in Commewijne, en niet te vergeten de wegen naar het noorden, de Gompertsstraat en de Anamoestraat. waar de Chinese handelshegemonie enige concurrentie ondervindt van Braziliaanse supermarkets, slagerijen, hotels, poliklinieken en apotheken. En de Brazilianen hebben bovendien kerken. Er heerst overal bedrijvigheid. In de zijwegen van de uitvalswegen zijn tientallen woningbouwprojecten opgezet. Het is elke dag een komen en gaan van tienduizenden mensen die in de stad werken of naar school gaan.
Goudkoorts en politieke onrust
Wat is de oorzaak van al deze drukte? Goud en hout.
Ik ben een paar jaar geleden een keer met mijn broer Hans, die op vakantie uit Nederland was, naar Brokopondo gereden om te kijken naar de dienstwoning waarin wij begin jaren zestig met onze ouders woonden.. Het huis was vervallen. Net als het huis waarin Nola Hatterman in de jaren tachtig woonde. Het huisje van de familie van Donselaar stond er nog, man en vrouw biologen die ecologische studies deden in het stuwmeergebied vooruitlopend op de sluiting van de dam. We reden via Victoria terug naar de stad om naar de goudzoekers te kijken. Als je langs de normale hoofdweg rijdt zie je er niets van. Kilometers lang, aan weerszijden van de weg goudzoedkerskampjes tussen bergen omgewoelde rode aarde en meertjes van afvalwater, en overal het geluid van machines om het water uit de kreken naar de meertjes te pompen.
Spiralen van heftige groei en instorting
Het is niet de eerste keer dat Suriname te maken heeft met een koortsachtige economie. Suriname is als grondstoffenland voorbestemd tot een bestaan dat beheerst wordt door de behoeften van de wereldmarkt, zeg maar de metropolen. De mensen die hier investeren worden gedreven door de wereldmarkt en die fluctueert onvoorspelbaar.. Perioden van grote winsten worden altijd gevolgd door econoische instortingen. In onze eeuwenlange geschiedenis als wingewest zijn we vaker door dergelijke episodes van grondstoffenkoorts gegaan. Achtereenvolgens hadden we ondermeer suikerkoorts koffiekoorts balatakoorts, bauxietkoorts. We hebben nu goudkoorts, maar die wordt gecompliceerd door een opkomende oil and gas koorts, die nu al leidt tot verhevigde politieke strijd tussen de heersende kongsi’s van kapitalisten en politici.
Politieke en culturele obstakels
Het fundamentele probleem van Suriname is dat de politiek niet naar behoren functioeert. Hierdoor kan het grootkapitaal dit land vrijelijk uitzuigen. Was er altijd al sprake van nepotisme, het toespelen van voorrechten aan partijgenoten, familie en vrienden, sedert de jaren tachtig is het gangsterisme de politiek binnen geslopen. Machtspolitiek ondermijnt het wederzijds vertrouwen dat nodig is om problemen op te lossen. Het vertrouwen van de mensen in politici is zeer gering, maar ook andere instituten zoals banken, bedrijven, kerken, ziekenhuizen, artsen en juristen genieten nog weinig vertrouwen bij de bevolking..
Traditionele culturen vervallen. Dit maakt dat de overdracht van waarden stagneert. Wetsontduiking en wetsontwijking zijn schering en inslag in alle sectoren en lagen van de samenleving. We leven in een cultuur van ieder voor zichzelf. Iedereen legt de wet in zijn eigen voordeel uit. Materialistische egoistische motieven beheersen de levens van de mensen en er is weinig respect voor collectieve waarden zoals het milieu en mensenrechten. Srefidensie heeft de ramen en deuren van het land wijd open gezet. Waar we vroeger beschermd werden door het Statuut van het Koninkrijk staat het land nu open voor avonturiers uit alle windstreken om mee te doen aan de extractie van grondstoffen. Mensen hebben geen geloof in de toekomst van het land. Na de uitstroom van de kleine landbouwers uit de districten, zien we vandaag een voortgaande exodus uit alle lagen van de bevolking, nu ook via Frans Guyana naar Parijs en Brussel.
Kunnen we van een land bijeen gehouden door de krachten van de supply chains uitgroeien tot een land dat door functionele en morele relaties tussen mensen tot een politieke eenheid wordt?
Van wingewest naar samenleving
De vraag is wat kunnen we doen om van het wingewest alsnog een veilige samenleving te maken? We moeten stoppen met de machtspolitiek. De traditionele politieke partijen doen grote utopische beloften (we gaan de armoede bestrijden, wo kenki a systeem) maar blijken niets te realiseren. Het basisprincipe van one man one vote wordt in geen enkele politieke partij nageleefd.
Suriname: grondstoffen leverancier in globale supply chains
We moeten naar een constructieve politiek. Er zijn nieuwe politieke werkvormen nodig. In deze tijd van ICT onstaan er nieuwe collectiviteiten, open netwerken van mensen die zich bezighouden met de oplossing van specifieke materiele problemen. Politieke partijen zeggen altijd dat anderen het probleem zijn, terwijl zij zelf het probleem zijn. Ze doen dus niets. Maar dat wil niet zeggen dat een nieuwe politiek tot stand komt door strijd tegen de traditionele politieke partijen. De nieuwe benadering van door internet aangedreven collectiviteiten werkt naast, tussen en binnen politieke partijen. Je kunt de machtspolitiek niet bestrijden met haar eigen methoden, want dan wordt je zelf besmet met het virus van wantrouwen en naijver.
Constructieve politiek gaat niet over megaprojecten en niet over utopische zaken zoals de het opvoeden van de bevolking tot Surinamers. Samenlevingen zijn zelfregulerende systemen die vorm krijgen in de ihteracties tussen vele actoren. Suriname is een assemblage van volken, een historisch kunstproduct, geschapen en bijeen gehouden door de koloniale machten. Nu de externe druk van de koloniale machten door Srefidensi is komen weg te vallen, blijkt het hele systeem uit elkaar te vallen. Zaak is nu dat we de bindingen in samenleving versterken om de nodige cohesie te krijgen voor nationale ontwikkeling. De assemblage kan uittgroeien tot een waarachtige samenleving en politieke eenheid naarmate de relaties tussen mensen dichter, gediferrentieerder, functioneler en productiever worden.
Belangrijk is te beseffen dat Suriname niet aan de tekentafel door deskundigen kan worden ontworpen. Suriname is een zelforganiserende entiteit. Het land is wat het is en wordt wat het wordt. We kunnen wel de menselijke natuur een handje helpen door op te komen voor onze ecologisch en materiele belangen, te beginnen in onze eigen directe omgeving.
Constructieve politieke werkvormen; a fin fin wroko
Wat kunnen we doen? Het Platform Seti SRnan heeft zich hiermee jarenlang beziggehouden in wekelijkse meetings aan de Fajadjanstraat te Flora. Samenvattend kwamen de volgende aanbevelingen uit deze discussies. Ten eerste, laten we stoppen met grootschalige utopische projecten met zware culturele en ideologische motieven en beginnen de meest prangende materiele problemen in de buurten op te lossen. Venetiaan had het eens over “a fin fin wroko”. Kleine en middelgrote problemen die snel kunnen worden opgelost moeten worden aangepakt. Vaak gebeurt dat niet doordat men zit te wachten op “structurele” oplossingen die beloofd worden door politici.. Omgevallen straatnamenborden worden niet rechtgezet, maar reklame borden overwoekeren het stadsbeeld. Het afval wordt niet opgeruimd. De bermen en de blote percelen worden niet onderhouden. Kinderen worden na school niet opgevangen. Patienten worden niet behandeld. Er staan honderden huizen leeg terwijl wongingzoekenden geen huis hebben. Veel dingen vragen niet om meer geld, maar om betrokkenheid van burgers, creativiteit van beleidsmakers en politieke moed van politici.. Om het vetrouwen van de burgers in zichzelf en in elkaar te herstellen moeten we klein beginnen met het oplossen van kleine problemen om met de geleerde lessen verder te gaan naar de grotere complexe problemen. De strategie is er er een van sociale surveillance om probleemoplossers in lokale gemeeschappen te identificeren en te steunen in de oplossingen die ze al zelf hebben bedacht.
Venetiaan: a fin fin wroko
Er zijn theoretische en praktische mogelijkheden in de pedagogiek van Paolo Freire om bij te dragen aan de nieuwe politiek werkvormen. Deze werkvormen omvatten social media collectiviteiten, protestbewegingen, open netwerken, en directe democratie in de politieke partijen. Het gaat erom de interne bindingen te versterken zodat we kunnen groeien als samenleving en niet blijven steken in een door de regels van de supply chains geordende maatschappij.
Paramaribo 31 oktober 2025 willemjanbakker95@gmail.com
The post 50 jaar Srefidensi. Hoe kwamen we hier en hoe verder? ..